Wątki teokratyczne w myśli politycznej Sumero-Akadu

Abstract

Orient, obejmujący historyczną krainę Mezopotamię, od zawsze budził żywe zainteresowanie, by nie rzec fascynację. Chociaż jeszcze w XIX w. przeszłość przysłaniały piaski i muł, dziś dane nam jest podziwiać osiągnięcia ludów żyjących przed tysiącami lat na obszarze Żyznego Półksiężyca Lewantu, w tym organizację ich państwowości, prawo, a także myśl polityczną. Dość często nieświadomie redukuje się analizę doktryn politycznych Mezopotamii do zagadnień z pierwszej połowy XX w. p.n.e., tj. osiągnięć I dynastii babilońskiej (tzw. amoryckiej) i jej szóstego przedstawiciela – Hammurabiego. W niniejszym studium chciałbym przedstawić rekonstrukcję kluczowego składnika myśli politycznej wieków wcześniejszych, tj. wątków teokratycznych w refleksji Sumerów i semickich Akadów, których Babilończycy i Asyryjczycy jawią się sukcesorami. Zrealizowanie powyższego przedsięwzięcia możliwe jest tylko z uwzględnieniem określonych założeń metodologicznych. W bogatej spuściźnie Mezopotamii nie znajdziemy systematycznych wykładów myśli politycznej ani koherentnych teorii prawnych. Ich rekonstrukcja wymaga analizy faktycznej, obejmującej m.in. zasady i instytucje ustrojowe, praktykę prawa i rządzenia, czy strukturę społeczną. Dużą doniosłość dla przedmiotowego zagadnienia mają utrwalone i zachowane obrazy życia duchowego ówczesnych ludzi, ich światopogląd oraz inne przejawy doświadczeń, odzwierciedlające realne stosunki społeczne11. Wreszcie, cała kultura Międzyrzecza niesie w sobie silny ładunek irracjonalizmu, co stanowi signum specificum czasu i miejsca. Czysto racjonalna analiza może nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Wywiedzenie idei z afektu i emocji wymaga skoncentrowania się na obrzędowości i praktyce, a nie tylko na głoszonych tezach. Na koniec zaznaczyć wypada, że omawiany problem dotyczy relatywnie długiego okresu, stąd konieczność uwzględnienia w analizie ewolucji instytucji i idei. W niniejszym opracowaniu zastosowana została tzw. chronologia średnia