Pruskie prawo administracyjne w II Rzeczypospolitej. Uwagi o wybranych problemach

Abstract

Prawo pruskie stanowiło integralną część ustroju ogólnej administracji terenowej II Rzeczypospolitej. To fakt częstokroć niesłusznie pomijany przez badaczy. Utrzymanie w mocy kluczowych pruskich ordynacji administracyjnych stanowiło cechę charakterystyczną prawnego status quo województw zachodnich. Trudno dziś w uzasadniony sposób domniemywać, czy była to świadoma decyzja ustawodawcy, początkowo dzielnicowego (Minister byłej Dzielnicy Pruskiej), następnie polskiego, który nie zawsze orientował się w daleko posuniętych separatyzmach, czy pragmatyczne w charakterze oczekiwanie szybkiej unifikacji administracji terytorialnej w całym kraju. Faktem jest, że o ile w województwach centralnych nastąpiło błyskawiczne spolszczenie administracji terenowej, rządowej i samorządowej (jesień 1918 - wiosna 1919 r.), a stosowne ustawy i rozporządzenia stopniowo opanowywały województwa wschodnie i południowe, o tyle po niemalże kosmetycznych nowelizacjach ustaw pruskich przez Ministra b. Dzielnicy Pruskiej (w pierwszej kolejności – nowe prawo wyborcze), ordynacje pruskie przetrwały, odpowiednio, do 1928 i 1933 r. Jednakże nawet ta ostatnia data, symboliczna unifikacja prawa samorządowego w II RP, nie oznaczała pełnej derogacji prawa pruskiego w ustroju administracji terytorialnej w województwach zachodnich. W Poznańskiem i Pomorskiem pewne przepisy ordynacji pruskich nawet po 1933 r. miały charakter pomocniczy. Z kolei autonomia Śląska w zakresie wewnętrznego ustroju (art. 4 ust. 2, art. 14 statutu organicznego) gwarantowała, iż ustawy ogólnopolskie regulujące ustrój administracji, w tym ustawa scaleniowa, nie obowiązywały w górnośląskiej części państwa.