Dzieciobójstwo w miastach Korony w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII w.

Abstract

Miejsce, jakie zajmuje dzieciobójstwo w dziejach przestępczości na ziemiach dawnej Polski, jest marginalne, mimo to jednak problem ten zasługuje na uwagę z dwóch co najmniej, ściśle wiążących się ze sobą powodów. Z jednej bowiem strony zainteresowanie budzi motywacja postępowania matki zabijającej wbrew naturalnemu instynktowi macierzyńskiemu swoje nowo urodzone dziecko, z drugiej zaś – towarzyszące tej zbrodni okoliczności rzucają snop światła na ówczesną obyczajowość oraz na poglądy i reakcje środowiska miejskiego na ciążę niezamężnej dziewczyny. Artykuł ten nie ma ambicji wszechstronnego przedstawienia badanego problemu, pokazując go jedynie poprzez pryzmat zeznań kobiet oskarżonych o tę zbrodnię. Zasadniczą podstawę źródłową niniejszych rozważań stanowią zeznania 21 kobiet skazanych za dzieciobójstwo przez sądy kryminalne Krakowa, traktowanego łącznie z Kazimierzem (7 zeznań), Lublina (3 zeznania) i Poznania (11 zeznań) w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII w. (ściślej: ograniczone datami 1554-1646). Pomocnicze znaczenie mają zeznania 18 kobiet, które bądź to obroniły się przed takim oskarżeniem (dzieci urodziły się martwe), bądź też były matkami nieślubnych dzieci, o czym znalazły się interesujące niekiedy informacje w ich zeznaniach, składanych z okazji zupełnie innych przewinień. Literatury dotyczącej dzieciobójstwa w interesującym mnie okresie prawie nie ma, a spotykane  wzmianki dotyczą przede wszystkim wymiaru kary, pomijając inne aspekty zagadnienia. Nieco obszerniejsza publikacja traktuje o dzieciobójstwie w czasach nam współczesnych, dostarczając jednak sporo interesującego materiału porównawczego. Lepiej przedstawia się sytuacja w piśmiennictwie zagranicznym, w którym na szczególną uwagę zasługują opracowania dotyczące terenów Anglii i Niemiec w XVI-XVIII w.