Funkcjonowanie sejmu w dawnej Rzeczypospolitej

Abstract

Ukształtowanie się sejmu polskiego jako trybuny walki politycznej wyraźnie zaznaczało się również w symbolice sejmowania. Podnosiło ono znaczenie sejmu jako najwyższego organu władzy i sprawiało, że każdorazowo był on wydarzeniem ogromnej doniosłości w życiu aktywnego politycznie społeczeństwa. Kampanie przedsejmowe i posejmowe, rodzenie się i dojrzewanie programu obrad i wreszcie same prace w czasie sejmu były czasem największego ożywienia politycznego; rodziły plany, budziły nadzieje, rozniecały ambicje i namiętności. Wiadomo, że sejm polski decydował o fortunach i karierach. Był sądem. Czuwał nad zarządem państwa, zastępując organy administracji i nadawał kierunek polityce zagranicznej. Był zgromadzeniem, w czasie którego w sposób najbardziej pełny wprowadzano do publicznego obiegu hasła nurtów ideowych i w którym powstawały najbardziej trwałe elementy refleksji teoretycznej. Tworzył klimat polityczny w państwie i odmierzał poziom intelektualny i poziom kultury politycznej elity narodu szlacheckiego. Był w końcu okazją do załatwiania zbiorowych, partykularnych i indywidualnych interesów, lekcją wychowania obywatelskiego i sceną intryg, a także swoistym karnawałem, pokazem mody, wydarzeniem towarzyskim. Na obrazach i sztychach pochodzących z drugiej połowy XVIII w. zwraca uwagę duża liczba kobiet: działały w kuluarach i pojawiały się wśród arbitrów.

Nasuwa się pytanie, jak był polski sejm przygotowany do stawiania czoła owym rozlicznym zadaniom? Wydaje się, że tylko tak pytając, mamy szansę uzyskania możliwie kompleksowej odpowiedzi na temat wartości prawa i praktyki sejmowania w dawnej Polsce, na temat sensu porządku, atmosfery obrad i techniki prac sejmowych, a w konsekwencji także rezultatu jego działania.