Komisja Skarbu Koronnego jako organ kolegialny (1764 - 1794)

Abstract

W XVIII w. w monarchiach Europy środkowo-wschodniej tworzono – wobec wzrastających zadań państwa – nowe organy zarządu w różnych dziedzinach zwłaszcza skarbowości i wojskowości, na podstawie zasady kolegialności. Interesujące jest i przyjmowanie tej zasady, i jej realizowanie – zależnie od potrzeb i uwarunkowań społeczno-politycznych. W miarę badań coraz pełniejszy staje się model kolegialności i jego modyfikacje w świetle ustawodawstwa różnych państw, a badania praktyki organów kolegialnych także rozszerzają nasze spojrzenie na zasadę kolegialności XVIII w.

Dla oceny kolegialności wprowadzanej w ramach reform zarządu centralnego Rzeczypospolitej II połowy XVIII w. konieczne jest badanie nie tylko doktryny czasów saskich, projektów Czartoryskich, ustawodawstwa tego okresu, ale i badanie działalności organów kolegialnych, sposobu podejmowania i wykonywania oraz zakresu odpowiedzialności za podjęte decyzje, wreszcie zasad centralizmu i biurokratyzmu, charakteryzującego nowożytne organy administracyjne. Badania te pozwolą na rozszerzenie charakterystyki kolegialności tego okresu, danej m.in. przez Huberta Izdebskiego, który też zwrócił uwagę na potrzebę badań praktyki.