Oskarżenia o obrazę majestatu w procesach de repentundis. Obwinienie Gajusza Juniusza Sylanusa z roku 22 n.e.

Abstract

Wraz z rozwojem terytorialnym państwa rzymskiego pojawił się problem zarządzania obszarami położonymi poza Italią. Aby sprostać temu zadaniu, senat powoływał na czas określony namiestników prowincji, którzy jako prokonsulowie i propretorzy stanowili uzupełnienie magistratury miasta Rzymu. Urzędnicy owi posiadali imperium czyli zakres władzy, która im przysługiwała w czasie pełnienia ich obowiązków. Nikła kontrola, jak też przemożna chęć wzbogacenia się powodowała, że część namiestników bezlitośnie ograbiała powierzone sobie tereny. Taka sytuacja musiała wywoływać opór ludności prowincji, która często w samym Rzymie próbowała szukać sprawiedliwości. W okresie republiki sądownictwo zajmujące się rozpatrywaniem nadużyć w prowincjach - de repetundis, stało się przedmiotem ostrych walk politycznych między senatem a ekwitami. U podstaw tego konfliktu leżała rywalizacja tych stanów o dostęp do maksymalnej eksploatacji prowincji. Niektórzy namiestnicy - często w trosce o dobro ludności czy też w poczuciu własnego interesu - przeciwstawiali się nadużyciom mającym miejsce przy ściąganiu podatków przez ekwickie spółki publikanów. To z kolei wywoływało niezadowolenie tych ostatnich i wzmagało ich walkę o kontrolę nad sądownictwem de repetundis. Pierwsze trybunały sądzące nadużycia namiestników w prowincjach, tzw. quaestiones perpetuae de rebus repetundis, wprowadzono w 149 r. p.n.e. na mocy lex Calpurnia de repetundis. Sędziami w nich byli senatorscy recuperatores, którzy zasiadali w wyznaczanych okresowo komisjach. Skład trybunałów powodował, że namiestnicy prowincji mogli czuć się prawie bezkarni.