Słowa kluczowe
Wielkie Księstwo Litewskie
Trybunał Wielkiego Księstwa Litewskiego
księgi grodzkie
naruszenia porządku publicznego
Jak cytować
Abstrakt
Litewskie sejmiki szlacheckie pozostawały w XVII i XVIII w. areną licznych sporów. Osobiste i polityczne zaangażowanie uczestników obrad niejednokrotnie prowadziło do kłótni, bójek, a nawet zabójstw. W zajściach szczególnie licznie uczestniczyła szlachta przekupiona przez magnatów. Niepożądane zjawiska często pozostawały w bezpośrednim związku z pijaństwem obradujących. Od popełniania przestępstw nie powstrzymywały ich nawet miejsca kultu religijnego. By wynagrodzić duchownym zniszczenia kościołów i klasztorów, obciążano lokalną szlachtę daninami. Szczególnie podatne na naruszenia porządku i prawa były sejmiki deputackie (na których dokonywano wyboru sędziów Trybunału Wielkiego Księstwa Litewskiego), czego rezultatem było delegowanie na sesje trybunalskie podwójnych składów sędziowskich. Sytuacji nie były w stanie znacząco poprawić uchwalane przez Sejm konstytucje.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
zespół 344 (Archiwum Ostrowskich z Ujazdu), sygn. 0974.
zespół 351 (Archiwum Tyzenhauzów), sygn. G 681.
zespół 355 (Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa), sygn. 890.
Archiwum Historyczne Państwa Litewskiego w Wilnie:
fondas 21, ap. 1, nr 52, 91; fondas 285, ap. 1, nr 73.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
Klasztor Trynitarzy w Lublinie, sygn. 13.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, sygn. 829, 839, 879, 940a.
Źródła wydane
Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795, wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019.
Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommissieju, t. IV: Akty briestskago grodskago suda, Wilna 1870.
Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommissieju, t. VII: Akty gorodnienskago grodskago suda, Wilna 1874.
Chrapowicki J.A., Diariusz, cz. II: Lata 1665–1669, oprac. A. Rachuba, T. Wasilewski, Warszawa 1988.
Jurgaitis R., Stankevič A., Verbickienė A. (red.), Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos (1788–1790), Vilnius 2015. Karp M.F., Obraz seymikow. Czyli, co są Seymiki teraźnieysze Nasze? Czym są i bydź maią z Natury Ustawy swoiey? Czy w ten Ustawy ich Zamiar trafia Proiekt podany od Deputacyi rządowey? Jaki sposób albo iaka może bydź in dana forma, aby były tym czym bydź powinny?, Warszawa 1791.
[Kossakowski J.], Pamiętniki Józefa Kossakowskiego biskupa inflanckiego 1738–1788, wyd. A. Darowski, Warszawa 1891.
Kutrzeba S., Semkowicz W., Akta unji Polski z Litwą, Kraków 1932.
Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 1: 1714–1757, Warszawa 1986.
Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 2: 1758–1764, Warszawa 1986.
[Medeksza S.F.], Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy Sekretarza Jana Kazimierza, Sędziego Ziemskiego Kowieńskiego księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, wyd. W. Seredyński, Kraków 1875.
Niezabitowski S., Dzienniki 1695–1700, oprac. A. Sajkowski, Poznań 1998.
[Poczobut Odlanicki J.W.], Pamiętnik Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego (1640–1684), Warszawa 1877.
Radziwiłł A.S., Pamiętniki o dziejach w Polsce, t. 1: 1632–1636, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Volumina Constitutionum, t. III: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, Warszawa 2010.
Volumina Legum, przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego, t. 7, Petersburg 1860.
Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889.
Z Kowna d. 9 Februarii, „Kuryer Polski” Warszawa 1756, nr 136.
[Zawisza K.], Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Opracowania
Bednaruk W., Kościół św. Stanisława w Lublinie jako miejsce obrad sejmikowych, „Kościół i Prawo” 2018, vol. 7 (20), nr 1.
Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
Jurgaitis R., Gdzie odbywały się obrady sejmiku wileńskiego w latach 1717–1795? „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, r. XVI, nr 2.
Jusupović M., Funkcjonowanie kowieńskich sejmików gospodarskich po reformach sejmu niemego, „Kwartalnik Historyczny” 2020, vol. 127, nr 4.
Jusupović M., Problem legalnego miejsca sejmików jako element rywalizacji politycznej na przykładzie sejmików kowieńskich za panowania Stanisława Augusta, „Przegląd Wschodni” 2018, t. XIV, z. 4 (56).
Kanecki O., Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572–1764), Sopot 2020.
Kasabuła T., Ignacy Massalski biskup wileński, Lublin 1998.
Konieczna D., Ustrój i funkcjonowanie sejmiku brzesko-litewskiego w latach 1565–1763, Warszawa 2013.
Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz podskarbi nadworny litewski, t. I, Londyn 1970.
Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.
Lityński A., Prawnokarna ochrona sądów szlacheckich w Polsce XVI–XVIII w., „Przegląd Prawa i Administracji” 1981, t. 15.
Liubawskij M.K., Oczerk istorii litowsko-russkowo gosudarstwa do liublinskoj unii wkliuczitielno, Moskwa 1910.
Łappo I.I., Wielikoje Kniażestwo Litowskoje wo wtoroj połowinie XVI stolietija. Litowsko-russkij powiet i jego sejmik, Jurjew 1911.
Macuk A., Baracba magnackich grupowak u WKL (1717–1763 gg.), Minsk 2010.
Macuk A., Połackaje wajawodstwa u XVIII st. Wajawoda, szlacheckaja elita, sojmiki, Minsk 2014.
Priesnjakow A.E., Litowsko-russkoje gosudarstwo w XIII–XVI ww., Minsk 2013.
Rachuba A., Miejsca obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569–1794 [w:] S.F. Sokal, A.M. Januszkewicz (red.), Parlamienckija struktury ułady u sistemie derżaunaga kirawannia Wialikaga kniastwa Litouskaga i Reczy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach. Materyjały miżnarodnaj nawukowaj konfierencyi (Minsk–Nawagradak, 23-24 listapada 2007 g.), Minsk 2008.
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
Rachuba A. (red.), Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1697–1794. Spis, Warszawa 2004.
Syrokomla W., Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna, Wilno 1857.
Szwaciński T., Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., „Kwartalnik Historyczny” 2006, r. 113, nr 1.
Wićko D., Kampania przedsejmowa 1699 roku w Wielkim Księstwie Litewskim, „Zapiski Historyczne” 2014, t. LXXIX, z. 2.
Wójciuk M.T., Przemoc, presja, przekupstwo i konflikty na sejmikach brzeskim i pińskim w dobie saskiej w świetle pamiętników i korespondencji, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2009, t. VI.
Zakrzewski A.B., O niektórych aspektach kultury politycznej sejmików litewskich XVIII wieku [w:] A. Stroynowski (red.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej, Warszawa 2013.
Zakrzewski A.B., Sejmiki litewskie epoki Sejmu Wielkiego: między tradycją a innowacją [w:] R. Šmigelskytė-Stukienė (red.), Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė: tarp tradicijų ir naujovių, Vilnius 2014.
Zakrzewski A.B., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII w. Ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000.
Licencja
od 2023 r. 