Słowa kluczowe
reforma rolna
prawo włościańskie
polityka agrarna
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 284
Liczba pobrań: 374
Abstrakt
Niekontrolowany proces podziału gospodarstw rolnych na niewydolne gospodarczo organizmy był niepożądanym elementem struktury agrarnej Polski okresu międzywojennego. Sytuacja ta uniemożliwiła rozwój nowoczesnego rolnictwa i racjonalnej polityki rolnej, a ograniczone możliwości finansowe państwa nie pozwoliły całościowo przeprowadzić reformy rolnej, której jednym z elementów było wprowadzenie zasady niepodzielności gospodarstw rolnych. Już w 1918 r. pojawiły się postulaty wprowadzenia ustawowego zakazu dzielenia gospodarstw rolnych. Problem ten częściowo rozwiązywała reforma rolna z 1925 r. przeprowadzona na podstawie ustawy z dnia 28 października 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, która zakazywała podziału gospodarstw rolnych przez okres 25 lat. Regulacje te zostały zmienione ustawą z dnia 14 kwietnia 1937 r. o ograniczeniu obrotu nieruchomościami powstałymi z parcelacji, która zakazywała podziału wszystkich gospodarstw rolnych powstałych z parcelacji. W zakresie niepodzielności gospodarstw rolnych do Sejmu wpłynęły trzy ważne projekty, które miały ograniczyć podział gospodarstw rolnych, jeden ministra W. Stankiewicza i dwa posła F. Bartczaka, które nie stały się prawem powszechnie obowiązującym, a problem niepodzielności gospodarstw nie został rozwiązany do 1939 r.
Bibliografia
Akty prawne
Dziennik Urzędowy Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego Nr 1, poz. 5.
Rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej dnia 27 października 1933 roku o zespoleniu urzędów ziemskich z władzami administracji ogólnej i organizacji komisji ziemskich (Dz. U. Nr 85, poz. 635).
Rozporządzenie tymczasowe Rady Ministrów z dnia 1 września 1919 roku normujące przenoszenie własności nieruchomości ziemskich (Dz. U. Nr 73, poz. 428).
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 7 grudnia 1938 r. w sprawie ustalenia norm obszarowych gospodarstw samodzielnych na obszarze województw: tarnopolskiego, stanisławowskiego, lwowskiego i krakowskiego (Dz. U. z 1939 r. Nr 3, poz. 9).
Uchwała Sejmu z dnia 10 lipca 1919 roku określająca zasady przyszłej reformy rolnej (Dz. Urz. Głównego Urzędu Ziemskiego rzeczypospolitej Polskiej 1920, s. 97–102).
Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 44, poz. 267).
Ustawa z dnia 2 sierpnia 1919 roku o upoważnieniu Rządu do wydania rozporządzenia, normującego przenoszenie własności nieruchomości ziemskiej (Dz. U. Nr 64, poz. 384).
Ustawa z dnia 6 lipca 1920 roku o organizacji Urzędów Ziemskich (Dz. U. Nr 70, poz. 461).
Ustawa z 15 lipca 1920 roku o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 70, poz. 462).
Ustawa z 17 grudnia 1920 roku o przejęciu ziemi na własność państwa w niektórych powiatach Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1921 r. Nr 4, poz. 17).
Ustawa z 17 grudnia 1920 roku o nadaniu ziemi żołnierzom Wojska Polskiego (Dz. U. z 1921 r. Nr 4, poz. 18).
Ustawa z dnia 11 sierpnia 1923 roku o zakresie działania Ministra Reform Rolnych i organizacji urzędów i komisji ziemskich (Dz. U. Nr 90, poz. 706).
Ustawa z dnia 28 października 1925 roku o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. z 1926 r. Nr 1, poz. 1).
Ustawa z dnia 17 lutego 1932 roku w sprawie zmian w ustawie o zakresie działania Ministerstwa Reform Rolnych i organizacji urzędów komisji ziemskich (Dz. U. Nr 19, poz. 129).
Ustawa z dnia 12 marca 1932 roku o ułatwianiu spłaty uciążliwych zobowiązań obciążających gospodarstwa rolne (Dz. U. z 1933 r. Nr 55, poz. 423).
Ustawy z dnia 14 kwietnia 1937 roku o ograniczeniu obrotu nieruchomościami powstałymi z parcelacji (Dz. U. Nr 36 poz. 272).
Ustawa z dnia 13 lipca 1957 roku o obrocie nieruchomościami rolnymi (Dz. U. Nr 39, poz. 172).
Druki sejmowe i stenogramy
Druk sejmowy nr 235 z roku 1937, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/3V54S91HPI7MR737GHC5R8B6AF7HR7.pdf.
Druk sejmowy nr 794 z dnia 5 marca 1930 roku, dostęp: https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/J6KHEC5X6QJCXIU6U6EBMI7VTTN6Y4.pdf.
Druk sejmowy nr 343 z 9 dnia lutego roku 1937. https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/6UPV6983JSC7D52RBN8YG47BSDM7BL.pdf.
Druk sejmowy nr 187 z dnia 22 marca 1939 roku, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/Q3BYR33LYFXIV1QJV9F58VURYGERET.pdf.
Stenogram z posiedzenia Sejmu z dnia 14 marca 1930 roku, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/CHM6Q659T6FJL1IIMV8LVHM7RYK3RV.pdf.
Stenogram z posiedzenia Sejmu z dnia 25 lutego 1937 roku, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/96KBB95466UB6X3TSERX98BYJ7UK64.pdf.
Stenogram z posiedzenia Sejmu z dnia 4 marca 1937 rokuhttps://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/U6EYA4U6EF1FY8N6Q2SX9ECLY3HEY2.pdf.
Stenogram z posiedzenia Sejmu z dnia 23 marca 1937 roku. https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/S26IRP5SI8VAHGVICK21XLTBVP6R3Q.pdf.
Literatura
Breyer S., Drugi projekt p. posła Bartczaka o niepodzielności gospodarstw wiejskich, „Przegląd Notarialny” 1939, nr 15–16.
Breyer S., Niepodzielne gospodarstwa wiejskie, „Przegląd Notarialny” 1937, nr 17–18.
Czapski E., O niepodzielności gospodarstw wiejskich i spłatach rodzinnych, „Tygodnik Rolniczy” 1936, nr 45–46.
Dziewiecka M., O pewnym zbyt często spotykanym argumencie. Co sądzić o niepodzielności gospodarstw? „Chłopska Prawda” 1937, nr 22.
Gajda A., Niepodzielność gospodarstw wiejskich, „Głos Prawników Śląskich” 1939, nr 2.
Głębocki K., Wyniki badań nad zwyczajami spadkowymi włościan w Polsce, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1928, nr 10.
Górski J., Reforma ustawodawstwa spadkowego w odniesieniu do drobnych gospodarstw wiejskich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”1929, nr 3.
Gruber H., Wspomnienia i uwagi 1892–1942, Londyn 1968.
Kłusek M., Nieruchomości ziemskie i ich właściciele w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, Kraków 2014.
Kowalski K., Stosunki rodzinne i zwyczaje w prawie spadkowym w latach 1775–1870, Puławy–Warszawa 1932.
Landau W., Poglądy włościan na sprawę niepodzielności gospodarstw wiejskich, cz. 1, Warszawa 1930.
Ludkiewicz Z., Podręcznik polityki agrarnej, Warszawa 1932.
Łapa M., Problem przebudowy strukturalnej rolnictwa polskiego w latach 1926–1930. Program agrarny Witolda Staniewicza, „Acta Universitatis Lodziensis” 1999, nr 66.
Madajczyk Cz., Faszyzacja polityki agrarnej w Polsce w latach 1934–1939, „Przegląd Historyczny” 1954, nr 45.
Mejer E., Warunek niepodzielności gospodarstw, Tygodnik Rolniczy” 1937, nr 13–14.
Mieszczankowski M., Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960.
Moniuszko A., Prawo sądowe Rzeczypospolitej Polskiej (XVI-XVIII w.). Zarys wykładu z wyborem źródeł, Warszawa 2017.
Radwan J., Zagadnienie scalenia gospodarstw wiejskich w Polsce, Warszawa 1938.
Reforma rolna a konstytucja polska, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny”1924, z. 1.
Staniewicz W., Wstęp [w:] W. Jaworski, Projekt kodeksu agrarnego, Warszawa 1928.
Staniewicz W., Zmiany w strukturze agrarnej Polski, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”1936, z. 4.
Szafkowski A., Czy komasacja stwarza nastroje społeczne, „Tygodnik Rolniczy” 1937, nr 11–12.
Szafkowski A., Drobienie gruntów- a zwyczaje, „Tygodnik Rolniczy” 1937, nr 7/8.
Świątkowski H., Zagadnienie niepodzielności gospodarstw wiejskich, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1938, nr 1–4.
Wasilkowski J., Przejście gospodarstw małorolnych na zstępnych i zagadnienia reformy spadkobrania włościańskiego, w: Zwyczaje spadkowe włościan w Polsce, cz. III, Warszawa 1929.
Wróblewski S., Postulaty prawnicze przy unormowaniu zagadnienia niepodzielności drobnych gospodarstw, „Współczesna Myśl Prawnicza” 1939, nr 2.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Sebastian Kwiecień
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.