Słowa kluczowe
beneficjum
podmiotowość prawna
własność
Kościół katolicki
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 304
Liczba pobrań: 281
Abstrakt
Artykuł przedstawia zagadnienie podmiotowości prawnej prebend, zwanych też beneficjami, które od wieków stanowiły istotną część organizacji kościelnej. Aby mogły swobodnie realizować swoje zadania, Kościół katolicki przyznawał im osobowość prawną, co w średniowieczu było w pełni uznawane przez ówczesne systemy państwowe. Jednak wraz z laicyzacją Europy uznawanie prebend za osoby prawne przestało być automatyczne, a z czasem państwa zupełnie przestały uznawać beneficja za podmiot prawa świeckiego. Mimo to dalej były one traktowane przez Kościół jako jego jednostki organizacyjne, uprawnione do posiadania własnego majątku. Choć dziś prebendy nie są już spotykane, dalej wynikają z nich liczne wątpliwości praktyczne. Autor poszukuje rozwiązania problemu przysługiwania własności beneficjom i przedstawia złożoną ewolucję podejścia do owej materii w Polsce. Pozwala to ustalić, iż nieruchomości, których własność przysługiwała przed laty prebendom, powinny zostać przypisane tym podmiotom prawnym Kościoła, z którymi działalność beneficjum była związana, lub tym, które realnie korzystały z nieruchomości prebend po zaprzestaniu przez nie działalności.
Bibliografia
Bürgerliches Gesetzbuch vom 18.08.1896, in der Fassung der Bekanntmachung vom 2. Januar 2002 (BGBl. I S. 42, 2909; 2003 I S. 738).
Canones et decreta Concilii Tridentini, Editione Romana a. MDCCCXXXIV, Neapol 1859.
Dekret o fundacjach i o zatwierdzaniu darowizn i zapisów z 7 lutego 1919 r. (Dz.Pr.P.P. Nr 15, poz. 215).
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 18 listopada 1938 r. o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz. U. Nr 88, poz. 597).
Dekret z 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji (Dz. U. Nr 25, poz. 172).
Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r.
Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318).
Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie 10 lutego 1925 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 501).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1952 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 232).
Orzeczenie SN z 10 lutego 1949 r., C 188/48, PIP 1949, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1097/00000542-194903000-00008
Orzeczenie SN z 17 stycznia 1956 r., 2 CZ 1/56, OSNC 1957, poz. 14.
Orzeczenie SN z 20 listopada 1931 r., III C 229/31, OSP 1932, poz. 249.
Orzeczenie SN z 23 października – 7 listopada 1929 r., I C 2343/28, OSP 1930, t. IX, s. 433 i n., poz. 451.
Orzeczenie SN z 24 stycznia 1936 r., II C 2101/35, Zb. Urz. 1936, poz. 328.
Orzeczenie SN z 3 listopada 1932 r., III Rw 1769/32, LEX nr 1670563.
Orzeczenie SN z 31 października 1930 r., III 2 C. 231/30, „Czasopismo Adwokatów Polskich – Dział Województw Zachodnich” 1931/1-2, s. 13.
Orzeczenie SN z 6 października 1960 r., III CO 26/60, OSPiKA 1961, poz. 265.
Pismo okólne ministra, kierownika Urzędu do Spraw Wyznań z 16 lutego 1981 r. Nr RK-6010/1/81.
Postanowienie SN z 10 lipca 2009 r., II CSK 69/09, LEX nr 530698.
Postanowienie SN z 16 maja 1964 r., II CR 221/64, OSNCP 1965, nr. 6, poz. 99.
Postanowienie SN z 18 kwietnia 1963 r., I CR 223/63, OSNCP 1964, poz. 198.
Postanowienie SN z 5 lutego 1966 r., II CR 47/66, LEX nr 5936.
Postanowienie SN z 7 grudnia 2017 r., II CSK 120/17, LEX nr 2439114.
Uchwała Rządu Rzeczypospolitej z 12 września 1945 r., stwierdzająca, że konkordat przestał obowiązywać, za: H. Świątkowski, Stosunek państwa do Kościoła w różnych krajach, Warszawa 1952, s. 116–117.
Uchwała siedmiu sędziów SN w składzie 7 sędziów z 12 września 2018 r., III CZP 14/18, OSNC 2019, nr 3, poz. 24.
Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 12 grudnia 1959 r., I CO 42/59, OSNCK 1960, nr 2, poz. 33.
Uchwała SN z 13 listopada 1962 r., 1 CO 30/61, RPEiS 1/1964, s. 387.
Uchwała SN z 24 stycznia 1968 r., III CZP 86/67, OSNCP 1968, nr 6, poz. 100.
Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155).
Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154).
Ustawa z 20 czerwca 1875 r. o zarządzie majątku w katolickich gminach kościelnych (GS nr 20, nr 8302).
Ustawa z 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 44, poz. 267).
Ustawa z 18 lipca 1950 r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 311).
Ustawa z 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 9, poz. 87).
Ustawa z 23 kwietnia 1925 r. o zatwierdzeniu układu ze Stolicą Apostolską, określającego stosunek Państwa do Kościoła Rzymsko-Katolickiego (Dz. U. Nr 47, poz. 324).
Wyrok Federalnego Trybunału Finansowego Niemiec: BFH-Urteil vom 13.5.1987 (II R 225/82) BStBl. 1987 II, s. 722.
Wyrok SA w Gdańsku z 29 listopada 2013 r., V ACa 608/13, V ACz 698/13, LEX nr 1439019.
Wyrok SA w Poznaniu z 13 lutego 2007 r., I ACa 998/06, LEX nr 331017.
Wyrok SA w Poznaniu z 16 lipca 2014 r., I ACa 408/14, LEX nr 1506280.
Wyrok SA w Poznaniu z 18 sierpnia 1946 r., I CZ 83/46, „Tygodnik Powszechny” 1947, nr 43.
Wyrok SA w Poznaniu z 23 maja 2018 r., I ACa 1206/17, LEX nr 2987219.
Wyrok SA w Poznaniu z 27 marca 2018 r., I ACa 1254/17, Legalis nr 2560138.
Wyrok SN z 10 lipca 2020 r., II CSK 550/18, LEX nr 3277165.
Wyrok SN z 11 lutego 1931 r., R 51/31, OSP 1931, poz. 553. DOI: https://doi.org/10.2307/2790684
Wyrok SN z 12 marca 2020 r., II CSK 676/18, LEX nr 2987237.
Wyrok SN z 12 marca 2020 r., II CSK 677/18, LEX nr 2987220.
Wyrok SN z 13 kwietnia 1931 r., II 3 K 203/31, OSP 1931, poz. 383. DOI: https://doi.org/10.1097/00000446-193102000-00019
Wyrok SN z 15 grudnia 2016 r., II CSK 634/15, LEX nr 2224606.
Wyrok SN z 2 grudnia 2015 r., IV CSK 90/15, LEX nr 2007805.
Wyrok SN z 20 listopada 1931 r., III 2C 229/31, OSP t. XI, 1932, poz. 249.
Wyrok SN z 24 stycznia 1936 r., II C 2101/35, OSNC 1936, nr 8, poz. 328. DOI: https://doi.org/10.2307/3476662
Wyrok SN z 25 lutego 2015 r., IV CSK 312/14, LEX nr 1663415.
Wyrok SN z 26 lutego 1930 r., 1622/29, OSP 1930, poz. 410. DOI: https://doi.org/10.25291/VR/1930-VLR-410
Wyrok SN z 31 października 1930 r., III 2C 231/30.
Wyrok SN z 7 grudnia 1927 r., R 638/27, LEX nr 1674582. DOI: https://doi.org/10.1097/00000446-192708000-00007
Wyrok SN z 7 lutego 2019 r., II CSK 120/17, LEX nr 2617932.
Wyrok SN z 7 maja 1948 r., III C 2432/47, OSNC 1948, nr 2, poz. 56. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.afraf.a093612
Wyrok SN z 8 listopada 2018 r., II CSK 270/17, LEX nr 2577390.
Wyrok SN z 8 września 2021 r., II CSKP 89/21, LEX nr 3258355.
Wyrok SN z 9 grudnia 2015 r., II CSK 33/15, LEX nr 1962509.
Wyrok SN z 9 lutego 2018 r., I CSK 179/17, LEX nr 2484707. DOI: https://doi.org/10.21503/lex.v17i24.1816
Wyrok SO w Toruniu z 6 czerwca 2013 r., I C 1389/11, Baza Orzeczeń Sądów Powszechnych.
Wyrok SO w Toruniu z 9 lutego 2017 r., I C 1394/11, niepubl.
Zarządzenie dyrektora Urzędu do Spraw Wyznań z 13 sierpnia 1971 r. w sprawie wykonania przepisów o przejściu Na osoby prawne Kościoła Rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na ziemiach zachodnich i północnych, MP nr 44, poz. 284.
Aleksandrowicz M., Duchowieństwo parafialne archidiakonatu gnieźnieńskiego na początku XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne” 1974, s. 61–100.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. I, Kraków 1932.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. II, Kraków 1933.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. I, Opole 1957.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. II, Opole 1958.
Bellomo M., L’Europa del diritto comune. La memoria e la storia, Leonforte 2016.
Bielak W., Organizacja Kościoła w starożytności i średniowieczu. Teoria i praktyka, „Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 2013, nr 12, s. 23–39.
Borecki P., Prawotwórcza i porządkująca rola Sądu Najwyższego w sprawach wyznaniowych – uwagi w sprawie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 12.09.2018 r., III CZP 14/18, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019, t. 12 (153), s. 17–32.
Brückner C., I. Das ländliche Pfarrbenefizium im hochmittelalterlichen Erzbistum Trier, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung” 1998, t. 84, s. 94–269. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgka.1998.84.1.94
Brückner C., II. Das ländliche Pfarrbenefizium im hochmittelalterlichen Erzbistum Trier, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung” 1999, t. 85, s. 298–386. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgka.1999.85.1.298
Carbonnier J., Sociologie juridique, Paris 1978.
Cioch H., Istota fundacji kościelnych [w:] A. Dębiński W. Bar, P. Stanisz (red.), Divina et Humana. Księga jubileuszowa w 65. rocznicę urodzin księdza profesora Henryka Misztala, Lublin 2001, s. 63–72.
Condis P. (red.), Dictionnaire de droit canonique et des sciences en connexion avec le droit canon, ou Le dictionnaire de Mgr André et de l'abbé Condis, t. 1, Paris 1901.
Conte a Coronata P.M., Institutiones Iuris Canonici, vol. I, ed. 4, Genua 1950.
Debinski A., Rzymskie prawo prywatne, Warszawa 2021.
Dembski K., Osobowość prawna Kościoła Katolickiego w PRL, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1981, t. 43, z. 3, s. 1–20.
Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis [w:] Opera omnia Joannis Dlugosii, t. I, wyd. J. Łętowski, Kraków 1863.
Ehrlich S., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Warszawa 1979.
Eichmann E., Mörsdorf K., Kirchen Recht. Lehrbuch des Kirchenrechts auf Grund des Codex Iuris Canonici, t. I: Einleitung, Allgemeiner Teil und Personenrecht, München – Paderborn – Wien 1959.
Encyklopedia kościelna, t. 2, Warszawa 1873.
Encyklopedya – Zbiór Wiadomości ze wszystkich gałęzi wiedzy, t. II, Lwów 1898.
Esders S., Mierau H. J., Der althochdeutsche Klerikereid. Bischöfliche Diözesangewalt, kirchliches Benefizialweesen und volkssprachliche Rechtspraxis im frühmittelalterlichen Baiern, Schriften der Monumenta Germaniae Historica: Studien und Texte: 28, Hannover 2000, s. 92–120.
Falak T., Parafia w nauczaniu Magisterium Kościoła, „Warszawskie Studia Pastoralne” 2010, t. 12, s. 15–26.
Ferrara F., Teoria delle persone giuridiche, Napoli 1923.
Ghirlanda G., Wprowadzenie do prawa kościelnego, Kraków 1996.
Gierke O., Das deutsche Genossenschaftsrecht, t. II: Geschichte des deutschen Körperschaftsbegriffe, Berlin 1873.
Gillet P., La personnalité juridique en droit ecclésiastique, spécialement chez les Décrétistes et les Décrétalistes et dans le Code de droit canonique, Malines 1927.
Glinkowski B., Regulacje prawne polskich konkordatów z roku 1925 i 1993 w odniesieniu do mienia nieruchomego Kościoła katolickiego, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2007, t. 21, s. 177–197.
Gołębiowski S., Z problematyki reformy rolnej gruntów kościelnych w Polsce w latach 1918–1950, „Nowe Prawo” 1967, t. 1, s. 336–346.
Gommarus M., Principia generalia de personis in Ecclesia: commentarius libri II Codicis juris canonici: canones praeliminares 87–106: de personis physicis, de personis moralibus, de actibus juridicis, de praecedentia, Lublin – Brasschaat 1932.
Grabowski I., Prawo kanoniczne według nowego kodeksu, Lwów 1927.
Gręźlikowski J., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego, Włocławek 2000.
Grzybowski S., Glosa do orzeczenia Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 1963 r., „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1965, z. 6, s. 12–16.
Grzybowski S., System prawa cywilnego, t. I: Część ogólna, Wrocław 1974.
Hinschius P., Allgemeine Darstellung der Verhältnisse von Staat und Kirche, Freiburg 1887.
Hinschius P., Die preußischen Kirchengesetze der Jahre 1874 und 1875, nebst dem Reichsgesetze vom 4. Mai 1874, Berlin 1875. DOI: https://doi.org/10.1515/9783111531021
Historisches Lexikon der Schweiz (HLS), Version vom 28.09.2010. https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/031950/2010-09-28/ [dostęp: 4.10.2022].
Insadowski H., Osoba prawna – Studjum prawno-kanoniczne, Lublin 1927.
Insadowski H., Ustrój prawny Kościoła Katolickiego, Lublin 1926.
Jasiński K., Chronologia Polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957.
Jurek P., Historia państwa i prawa polskiego. Źródła prawa, sądownictwo. Zarys wykładu, Wrocław 1992.
Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003.
Kerff F., ‘Altar’ und ‘Person’. Logische Divisionsprobleme und kirchliche Rechts wirklichkeit im 11. und 12. Jahrhundert, dargestallt an Beispielen aus der ehemaligen Diözese Tournai [w:] J. Fried (red.), Dialektik und Rhetorik im früheren und hohen Mittelalter. Rezeption, Überlieferung und gesellschaftliche Wirkung antiker Gelehrsamkeit vornehmlich im 9. und 12. Jahrhundert, München 1997, s. 269–296. DOI: https://doi.org/10.1524/9783486594249-012
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1: 1178–1386, nr 2, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876.
Kozłowska-Budkowa Z., Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, Kraków 1937.
Krukowski J., Kościół i państwo – podstawy regulacji prawnych, Lublin 1993.
Kucybała-Kreft P., Konkordat z 1925 roku w aktualnym orzecznictwie sądowym – wybrane zagadnienia, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2021, t. 24, s. 537–557. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.12658
Landau P., Benefizium [w:] G. Müller (red.), Theologische Realenzyklopädie, t. 5, Berlin 1980, s. 577–583.
Landau P., Kirchengut [w:] G. Müller (red.), Theologische Realenzyklopädie, t. 18, Berlin 1989, s. 560–575. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110851922-032
Landau P., Fälschungen zum Begriff des Benefiziums und der Simonie im „Decretum Gratiani”: ein Beitrag zur Entstehungsgeschichte des kirchlichen Benefiziums im kanonischen Recht und zu Papst Alexander II [w:] A. Meyer (red.), Päpste, Pilger, Pönitentiarie: Festschrift für Ludwig Schmugge zum 65. Geburtstag, Tübingen 2004, s. 3–13.
Landau P., The Spirit of Canon Law [w:] A. Winroth, J. C. Wei (red.), The Cambridge History of Medieval Canon Law, Cambridge 2022, s. 573–583. DOI: https://doi.org/10.1017/9781139177221.031
Lehmkuhl P., Das Kirchengut und sein Rechtsträger [w:] Stimmen aus Maria Laach, t. VIII, Freiburg im Breisgau 1875, s. 56–74.
Lense E., Praebenda: Le sens primitif du terme prébende [w:] G. Le Bras (red.), Mélanges Paul Fournier, Paris 1929, s. 443–453.
Leon X, Bulla Supernae dispositionis arbitrio z 5 maja 1514 r.
Leon XIII, Encyklika Satis cognitum, Watykan 1896.
Lindner D., Das kirchliche Benefizium in Gratians Dekret, „Studia Gratiana” 1954, t. 2, s. 375‒386.
Longchamps de Bérier F., Posiadanie a własność – nad uwagami św. Tomasza, „Zeszyty Prawnicze” 2002, t. 2/2, s. 59–70. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2002.2.2.03
Makiłła D., Historia prawa w Polsce, Warszawa 2008.
Meyer A., The Law of Benefices [w:] A. Winroth, J. C. Wei (red.), The Cambridge History of Medieval Canon Law, Cambridge 2022, s. 368–395. DOI: https://doi.org/10.1017/9781139177221.020
Mezglewski A., Opinia prawna dotycząca następstwa prawnego po katolickich gminach kościelnych, istniejących w byłym zaborze pruskim, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2015, t. 7, s. 277–287.
Mezglewski A., Opinia prawna dotycząca problemu obowiązywania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w obrocie prawnym, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2011, t. 3, s. 251–258.
Mezglewski A., Spór o wygaśnięcie konkordatu polskiego z 1925 r., „Roczniki Nauk Prawnych” 1998, t. 8, s. 325–340.
Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe. Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
Naz R. (red.), Dictionnaire de droit canonique, t. 2, Paris 1937.
Osuchowski J., Problemy polskiego konkordatu z 1925 roku, „Państwo i Prawo” 1965, z. 12, s. 839–849.
Pasternak F., Urzędy i beneficja kościelne. Majątek kościelny, Warszawa 1970.
Pawlikowska-Butterwick W., Problemy z wdrażaniem reformy trydenckiej w biskupstwie wileńskim w XVI wieku, „Rocznik Lituanistyczny” 2015, t. 1, s. 19–36. DOI: https://doi.org/10.12775/RL.2016.02
Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. IV, Olsztyn 1990.
Pedraza J. A. V., Beneficios eclesiásticos (DCH), Max Planck Institute for Legal History and Legal Theory Research Paper Series, No. 2021-05, Diccionario Histórico de Derecho Canónico en Hispanoamérica y Filipinas (S. XVI–XVIII), Max-Planck-Institut für Rechtsgeschichte und Rechtstheorie, https://ssrn.com/abstract=3830347.
Petersen S., Annatenerhebung und Patronatsrecht: Der Annatenbesitz des Stifts Saint-Victor vor Paris im 12. und beginnenden 13. Jahrhundert, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung” 2002, t. 88, nr 1, s. 159–282. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgka.2002.88.1.159
Pietrzak M., Państwo prawne – państwo świeckie, Warszawa 2012.
Pietrzak M., Prawo kanoniczne a państwowy porządek prawny, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1985, t. 47, z. 3, s. 1–21.
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1993.
Piotrowski S., Konkordat zawarty ze Stolicą Apostolską w 1925 roku przestał obowiązywać jako wewnętrzna ustawa krajowa, „Państwo i Prawo” 1947, z. 12, s. 3–8.
Pius IX, Syllabus errorum [w:] idem, Encyklika Quanta cura, Watykan 1864.
Piwowarczyk E., Fundacje XV-wiecznych ołtarzy w kościele Mariackim w Krakowie i ich uposażenie do roku 1529, „Folia Historica Cracoviensia” 2004, t. 10, s. 305–326. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1254
Plezia M. (red.), Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 1, z. 7, Warszawa 1958.
Prus K., Z przeszłości Mikołowa i jego okolicy, Katowice 1996.
Przybyłko M., Urząd dziekana w polskim ustawodawstwie synodalnym XVIII wieku, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 1976, t. 19, nr 1–2, s. 203–239.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2017.
Ryś G., Jeden, święty, powszechny, apostolski – spotkania z historią Kościoła, Kraków 2022.
Ryś J., Szkoła parafialna nowokorczyńska w okresie odrodzenia, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, Prace z Historii Oświaty i Wychowania IV, 1994, s. 51–61.
Saczyńska M., O kaplicach w siedzibach rycerskich i możnowładczych późnośredniowiecznej Polski uwag kilka, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, t. 64, z. 3, s. 307–325.
Sawicki J., Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa 1937.
Schöller W., Die rechtliche Organisation des Kirchenbaues im Mittelalter, vornehmlich des Kathedralbaues: Baulast, Bauherrenschaft, Baufinanzierung, Wien 1989.
Sitarz M. (red.), Leksykon Prawa Kanonicznego, Lubin 2019.
Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1959.
Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2015.
Sołtyszewski S., Zarząd majątkiem kościelnym w kanonicznym ustawodawstwie powszechnym, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 1960, t. 3, nr 3–4, s. 335–346. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1960.3.3-4.08
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997.
Sznober B., Kościół katolicki w XVI-XX wieku [w:] R. Kaczmarek, J. Sperka (red.), Mikołów. Monografia historyczna, Katowice 2021, s. 442–474.
Szwarcenberg-Czerny K., Problem polskiego konkordatu, Warszawa 1948.
Szymański A., Od dekretu z 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji do ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Przełom czy kontynuacja? Rzecz o funkcjonowaniu wyznaniowych fundacji dobroczynnych w PRL, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2011, t. 11, nr 3, s. 347–381. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2011.11.3.18
Szymański J., Rola szkół kanonickich w Małopolsce XIII wieku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1965, t. 8, s. 3–15.
Szymański J., Wczesnośredniowieczne kanonickie środowisko zawichojsko-sandomierskie, „Roczniki Humanistyczne” 1964, t. XII, z. 2, s. 215–229.
Świątkowski H., Stosunek państwa do Kościoła w różnych krajach, Warszawa 1952.
Świątkowski H., Wyznaniowe prawo państwowe, Warszawa 1962.
Świrgoń-Skok R., Beneficjum (beneficium) w źródłach prawa rzymskiego, „Studia Prawnoustrojowe” 2007, nr 7, s. 229–239.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013.
Tunia A., Recepcja prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w prawie polskim, Lublin 2015.
Vermeersch A., Creusen J., Epitome iuris canonici cum commentariis ad scholas et ad usum privatum, t. I., Brugis – Bruxxellis 1924.
Vermeersch A., Creusen J., Epitome iuris canonici cum commentariis ad scholas et ad usum privatum, t. II, Brugis – Bruxxellis 1927.
Walencik D., Nieruchomości Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–2012. Regulacje prawne – nacjonalizacja – rewindykacja, Katowice 2013.
Weber und Welte’s Kirchenlexikon ober Encyklopädie der katholischen Theologie und ihrer Hülfswissenschaften, t. 2, Freiburg im Breisgau 1891.
Weber und Welte’s Kirchenlexikon ober Encyklopädie der katholischen Theologie und ihrer Hülfswissenschaften, t. 7, Freiburg im Breisgau 1891.
Weber und Welte’s Kirchenlexikon ober Encyklopädie der katholischen Theologie und ihrer Hülfswissenschaften, t. 9, Freiburg im Breisgau 1895.
Wiślicki J., Konkordat. Studium prawne, Lublin 1926.
Wiśniowski E., Liczebność duchowieństwa diecezjalnego na ziemiach polskich w pierwszej połowie XVI w., „Roczniki Humanistyczne” 1968, t. XVI, z. 2, s. 43–77.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1998.
Żurowski M., Normy ogólne prawa osobowego. O duchowieństwie w ogólności, Warszawa 1968.
Żywczyński M., Kościół i społeczeństwo pierwszych wieków, Warszawa 1985.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Paweł Skoczykłoda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.