Referendum: przyczynek do historii sporów o zakres demokracji bezpośredniej

Abstrakt

Celem tego tekstu jest próba przedstawienia ewolucji pojęcia referendum. Mimo iż obecnie spory nad referendum koncentrują się na funkcjonowaniu tej instytucji, pojawiają się zawsze kwestie dotyczące samej idei referendum, które z kolei wiążą się ściśle z pojęciem demokracji bezpośredniej. W dyskusji przywoływane są argumenty historyczne. Zastanawiający jest fakt, iż, po pierwsze, zwolennicy oraz przeciwnicy referendum różnie interpretują te same zjawiska w historii; po drugie, nie ma również zgody, ani co do kwestii epoki, a także idei, która miałaby stanowić początek tej instytucji. Niniejszy artykuł, omawiając ewolucję pojęcia referendum, podejmuje próbę przybliżenia oraz usystematyzowania dyskusji nad jego genezą. W tym kontekście odwołano się do demokracji ateńskiej, republikańskiego Rzymu, instytucji wieców plemiennych, ustrojów miast średniowiecznych, myśli św. Tomasza z Akwinu oraz Marsyliusza z Padwy, tradycji gmin helweckich, koncepcji Monteskiusza i Rousseau, a także rewolucji francuskiej.