Staroegipskie prawo karne w świetle źródeł z epoki Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.e.)

Abstrakt

Dynamiczny rozwój współczesnej egiptologii umożliwia coraz dokładniejsze poznanie fenomenu jednej z najstarszych cywilizacji świata. W powszechnej świadomości starożytni Egipcjanie to przede wszystkim twórcy niezwykłych budowli i dzieł sztuki: piramid, sfinksa, niezliczonych świątyń, grobowców, posągów, steli, reliefów. Największa wartość kultury staroegipskiej tkwi jednak gdzie indziej; w Dolinie Nilu powstało bowiem państwo, które zachowało swą ciągłość nieprzerwanie przez niemal 3000 lat i stworzyło pierwszy, w pełni rozwinięty system administracyjno–instytucjonalny. Jego integralną częścią był porządek prawny o genezie sięgającej III tys. p.n.e. Starożytni Egipcjanie nie pozostawili jednak ani modelu ustrojowego, który – jak demokracja ateńska – stałby się pierwowzorem dla rządów większości współczesnych krajów, ani też nie wykształcili spójnej koncepcji prawa, które – jak dorobek jurystów rzymskich – stanowiłoby podstawę rozwoju wielu instytucji znanych w naszym ustawodawstwie. Oryginalność ich myśli prawniczej polega natomiast na stworzeniu najstarszej w dziejach ludzkości idei sprawiedliwości, która – będąc wyznacznikiem i miarą codziennej egzystencji mieszkańców staroegipskiego świata – uderza dziś nas swoją aktualnością i prostotą. Jej symbolicznym wyrazem może być fragment autobiografii urzędującego w czasach panowania faraona Teti (ok. 2450 p.n.e.*) wezyra Neferseshemre: Czyniłem sprawiedliwość dla Boga, radując Go w sposób, który lubił. Mówiłem prawdę... Byłem bezstronny, gdyż wiedziałem, że będzie to dobre dla ludzi. Sądziłem dwóch braci w taki sposób, aby obaj byli zadowoleni. Chroniłem biedaka przed silniejszym od niego, gdyż to do mnie należała władza.