Nabór artykułów w języku francuskim do numeru 59/1 czasopisma Neofilolog « Autour des écrits littéraires en français langue étrangère (FLE). Perspectives didactiques »
[pl. O tekstach literackich na lekcji języka francuskiego we współczesnych badaniach glottodydaktycznych].
Literatura towarzyszy niezmiennie osobom uczącym się języków obcych, nawet jeśli jej miejsce zmienia się w zależności od teoretycznych podejść i celów właściwych dla różnych metod nauczania (Puren 2014). We współczesnych materiałach dydaktycznych pozycja tekstów literackich wydaje się słabnąć na rzecz zasobów medialnych, zwłaszcza tych dostępnych w Internecie. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest obecne we współczesnej dydaktyce języków obcych dążenie do rozwijania kompetencji mówienia raczej niż czytania oraz, ogólniej, prymat celów komunikacyjnych o charakterze użytkowym/pragmatycznym, promowanym przez ESOKJ.
Mimo tych tendencji, wykorzystanie tekstów literackich na lekcji języka obcego stanowi ważny i wciąż aktualny przedmiot refleksji i badań glottodydaktycznych, o czym świadczą liczne prace naukowe i numery czasopism poświęcone tej problematyce (cf. poniższa bibliografia). W świetle tych badań czytanie literatury jawi się jako działanie ze wszech miar korzystne dla uczącego się języka. Najczęściej przywoływany argument za wprowadzeniem tekstów literackich na lekcjach języka obcego wiąże się z funkcją mediacyjną literatury i właściwemu jej przetwarzaniu wartości, norm i symboli danej kultury oraz z jej zdolnością do łączenia jednostkowych doświadczeń z tym, co uniwersalne (Dufays, Gemenne i Ledur 2005; Dufays, Lisse i Meurée 2009, Bemporad i Jeanneret 2019, etc.). Z tych powodów przyjmuje się, że praca z tekstem literackim może tworzyć wartościową przestrzeń do rozwijania kompetencji językowych, interkulturowych oraz interpersonalnych. Ten ogólny potencjał literatury nabiera konkretnych kształtów, gdy wybór tekstów przez badacza czy nauczyciela dotyka aktualnych problemów społecznych, jak to ma miejsce w przypadku literatury migracyjnej i wygnania (Lebrun i Collès 2007; Declercq 2011; projekt Erasmus+ DECLAME’FLE), etc. Jako świadek zmian politycznych i społecznych, literatura zapewnia dostęp do współczesnych problemów oraz dostarcza elementów pojęciowych i językowych do zrozumienia świata i uczestniczenia w bieżących debatach społecznych.
Wykorzystanie literatury w klasie rodzi także pytania o sposoby i umiejętności czytania. Jak pokazują badania przeprowadzone w kontekście szkolnym (m.in.: Dufays 2013; Falardeau et al. 2014; Brunel et al. 2018), zadania czytania, rozumienia i interpretowania tekstu literackiego pozostają sporym wyzwaniem dla uczniów nawet w języku ojczystym. Wyniki tych badań wydają w dużym stopniu przydatne dla dydaktyki języków obcych i pokazują, że perspektywy czytania literackiego w języku ojczystym i obcym mogą się w niektórych zakresach pokrywać.
Praca z obcojęzycznym tekstem literackim ma jednak także swoją specyfikę i stwarza szczególny rodzaj trudności związany z sytuacją ucznia/czytelnika. Należy do nich głównie ograniczony zasób środków językowych, niewystarczająca wiedza o kontekście, w którym dany utwór powstał, funkcjonuje i do którego nawiązuje, słaba orientacja w aktualnych wydarzeniach literackich w danym kraju czy też brak regularnego kontaktu z literaturą (Górecka et Orchowska 2020). Do tego można jeszcze dołączyć problemy emocjonalne typowe dla zadań intelektualnie wymagających, czasochłonnych i długoterminowych (Roch-Veiras 2013). Kognitywna złożoność lektury literackiej skłania do poszukiwania rozwiązań dydaktycznych zapewniających wsparcie dla nauczyciela i ucznia, w tym również wypracowania systematycznych i progresywnych programów ukierunkowanych na realizację określonych celów kształcenia (Falardeau i Pelletier 2015 ; Dufays 2019, etc).
Tom 59/1 Neofilologa poświęcony jest dyskusji różnych propozycji teoretycznych odnoszących się do wykorzystania tekstów literackich w dydaktyce oraz weryfikacji ich zastosowania na lekcji języka obcego. W centrum refleksji pragniemy postawić różnorodność kontekstów i uczących się, jak również oryginalność i trafność wdrożonych zasobów i metod dydaktycznych (wybór utworów/fragmentów, scenariusze dydaktyczne i skrypty, pytania do tekstu literackiego, indywidualizacja uczenia się przez czytanie literatury).
Zapraszamy do zgłaszania propozycji artykułów dotyczących następujących kwestii:
- cele i sposoby wykorzystania tekstów literackich na zajęciach językowych;
- wyzwania związane z czytaniem tekstów literackich w językach obcych i modele czytania tekstów literackich w języku ojczystym i w języku obcym;
- obecność literatury frankofońskiej w podręcznikach do nauki języka francuskiego jako obcego oraz w programach nauczania instytucjonalnego w krajach europejskich i pozaeuropejskich;
- kompetencje czytania i strategie czytania w języku obcym uczniów/czytelników literatury;
- poziom wiedzy literackiej nauczycieli języków obcych i modele kompetencji zawodowej nauczycieli;
- mediacja kulturowa w ramach pracy z tekstem literackim na lekcji języka obcego;
- obecność literatury i pisarzy we współczesnych mediach i wykorzystanie zasobów medialnych (recenzji prasowych, programów literackich, opinii czytelników etc.) przez nauczycieli i uczniów;
- opracowanie zasobów dydaktycznych, projektów i scenariuszy lekcji wokół fragmentów i całych utworów literackich online oraz przygotowanie autokorekty.
Bibliografia
Bakešová, V. (2020). La littérature, outil toujours actuel dans l'enseignement de FLE. « Romanistica Comeniana » n° 2, 63-76.
Bemporad, C. (2019), L’autobiographie de lecteur en didactique de la littérature : un outil pour la recherche et l’enseignement. [In:] Denizoz, N., Dufays J.-L. i Louichon, B. (red.), «Approches didactiques de la littérature » n° 11, 125-138. Namur: Presse universitaire de Namur.
Bemporad Ch. i T. Jeanneret. (2007) (red.), Lectures littéraires et appropriation des langues étrangères, Études de lettres, n° 278.
Bemporad, Ch i T. Jeanneret, (2019) (red.), Lectures de la littérature et appropriation des langues et cultures, « Le français dans le monde. Recherches et applications », n°65. Paris : Cle international.
Berthelot, R. (2011), Littératures francophones en classe de FLE. Paris: L’Harmattan.
Bourvon M.-Fr. (w druku), Les textes littéraires comme stimulateurs d’apprentissage : à la recherche des collocations, in actes du colloque « Échantillons représentatifs et discours didactiques: l’enseignement-apprentissage des littératures étrangères », Inalco, 12 mars 2021, Paris.
Bourvon M.-Fr. i M.-Fr. Berthu-Courtivron (w druku), « Ecriture de l'exil : un renouveau pour l'enseignement de la littérature en FLE », actes du 3ème congrès européen Colloque de la FIPF, Français passion pour demain ! Regards croisés sur la place du français dans des sociétés en mutation, 4-8 septembre 2019, Athènes.
Bourvon M.-Fr. i M.-Fr. Berthu-Courtivron, (w druku) « Écrit littéraire et perspectives orales : au-delà du paradoxe », Les Cahiers du FoReLLIS. Université de Potiers: Poitiers.
Brillant Rannou N., Le Goff F., Fourtanier M.-J., Massol J.-F (2020) (red.), Un dictionnaire de didactique de la littérature, Honoré Champion: Paris.
Brunel M., Dufays, J.-L., Capt V., Florey S., Emery-Bruneau J. (2018), « Le discours des élèves sur les valeurs du texte littéraire et leur exploitation didactique par les enseignants : quelles variations selon les classes d’âge et selon les pays ? », [W :] Rouvière, N. (red.), Enseigner la littérature en questionnant les valeurs. Berlin : Peter Lang, 279-302.
Daunay, B. (1999), La ‘lecture littéraire’ : les risques d’une mystification, « Recherches » n°30, 29-59.
Daunay, B. (2007), Etat des recherches en didactique de la littérature, « Revue Française de Pédagogie” n° 159, 139-189.
Daunay, B. i J.-L., Dufays (2007), Méthodes de recherche en didactique de la littérature, « La lettre de l’AIRDF », n° 40, 8-13.
Declercq, E. (2011), « Écriture migrante », « littérature (im)migrante », « migration littérature » : réflexions sur un concept aux contours imprécis. « Revue de littérature comparée », n° 339 (3), 301-310.
Dufays J. L. (2002), Les lectures littéraires: évolution et enjeux d’un concept, « Tréma », n° 19, 5-16.
Dufays J.L., Gemenne, L. i Ledur, D. (2005), Pour une lecture littéraire. Éditions De Bœck Université : Bruxelles.
Dufays, J.L. (2013), Sujet lecteur et lecture littéraire : quelles modélisations pour quels enjeux?, « Recherches & Travaux », n° 83, 77-88. URL : https://journals.openedition.org/recherchestravaux/666
Dufays, J.L. (2019), Comment évalue-t-on les textes littéraires ?, « Recherches & Travaux », n° 94, 1-13. URL : https://journals.openedition.org/recherchestravaux/1605
Dufays, J.-L., M. Lisse i Meurée, C. (2009), Théorie de la littérature. Une introduction. Louvain-la-Neuve : Bruylant-Academia.
Falardeau, É. i Pelletier, D. (2015), Le préalable de la compréhension pour l’appréciation d’un texte littéraire, «Le français aujourd’hui », n° 190, 85-97.
Falardeau, É. I Sauvaire, M. (2015), Les composantes de la compétence en lecture littéraire, « Le français aujourd’hui », n° 191, 71-84.
Falardeau, É., Pelletier, C. i Pelletier, D. (2014), La méthode de la pensée à voix haute pour analyser les difficultés en lecture des élèves de 14 à 17 ans. « Éducation et didactique », n°8 (3), 43-58.
Fourtanier M.-J., Langlade G. i Rouxel A. (2001), Recherches en didactique de la littérature. Rennes : PUR.
Godard A. (2015), (red.), La littérature dans l’enseignement du FLE. Paris : Didier.
Górecka, J. i Orchowska, O. (2020), Préparer les apprenants polonais de FLE à la lecture de la littérature francophone. Réflexion didactologique sur l’exploitation des critiques littéraires au niveau B2, « Revue internationale MÉTHODAL» n° 4, 85-107. URL: https://methodal.net/Numero-4.
Gruca, I. (2009), L’enseignement de la littérature, une formation à la culture de l’Autre, «Contact+ », n° 44, 34-36.
Lebrun, M. i Collès, L. (2007), La Littérature migrante dans l’espace francophone. Fernelmont : InterCommunications et E.M.E.
Louichon, B. i Rouxel A. (red.) (2010), Du corpus scolaire à la bibliothèque intérieure, Rennes : PUR.
Mazauric, C., Fourtanier M.-J. i Langlade G. (2011) (red.). Le Texte du lecteur. Berne : Peter Lang.
Mazauric, C., Fourtanier M.-J. i Langlade G. (2011) ( red.). Textes de lecteurs en formation. Berne : Peter Lang.
Moisan, C. (2008), Écritures migrantes et identités culturelles. Québec : Nota Bene.
Puren, Ch. (2014), Textes littéraires et logiques documentaires en didactique des langues-cultures, « Le langage et l'homme », n° XLIX.1,127-13. URL: https://www.christianpuren.com/mes-travaux/2014g/
Richard E. i Bourvon M. F. (sous presse), Un corpus de récits d’apprentissage pour la didactique du FLE ou comment apprendre de l’apprenant. [W:] Duffé Montalván, A. L., Drouet, G., Ar Rouz, D. (red.), L’apprenant en langues.
Roch-Veiras, S. (2013), Comprendre un texte en langue étrangère : une question d’émotions …. « Lidil », n° 48. URL : https://journals.openedition.org/lidil/3319
Rouxel A. (1996), Enseigner la lecture littéraire. Rennes : PUR.
Séoud, A. (1997), Pour une didactique de la littérature. Paris : Hatier/Didier.
Kalendarz
– Zgłoszenie propozycji artykułu (streszczenie o dł. 2000-2500 znaków): 14 stycznia 2022 r., na adres jednego z redaktorów numeru: jgorecka@amu.edu.pl lub bewoj@amu.edu.pl
– Powiadomienie o przyjęciu bądź odrzuceniu propozycji: 28 stycznia 2022 r.
– Nadsyłanie pełnych artykułów: 18 kwietnia 2022 r.
– Odesłanie autorom opinii recenzentów: 13 maja 2022 r.
– Przesłanie poprawionych artykułów: 3 czerwca 2022 r.
– Publikacja tomu: wrzesień 2022 r.