Interkulturowość w uczeniu się i nauczaniu języków obcych
Tom dedykowany Panu Profesorowi Mieczysławowi Gajosowi
(red. Artur Gałkowski, Magdalena Szeflińska-Baran, Joanna Ciesielka)
Interkulturowość stanowi jedno z głównych wyzwań naszych czasów w wielu dziedzinach humanistyki i kultury, w tym w glottodydaktyce. W dobie globalizacji i zacierania się różnic odgrywa rolę czynnika uwrażliwiającego na bogactwo endo- i egzokulturowe, tj. własnej i innych społeczności oraz okazuje się nieodzownym kluczem do skutecznej komunikacji między jednostkami i wspólnotami.
Język, który ze swej natury jest nośnikiem przekazu kulturowego, może skutecznie służyć zrozumieniu zarówno innych kultur, jak i kultury rodzimej. Z tego względu aspekty (inter)kulturowe stanowią w dzisiejszym świecie niezbędny element komunikacji międzyjęzykowej oraz przyczyniają się do budowania zrozumienia i wzajemnego szacunku między ludźmi i całymi społecznościami. Poza niepodważalnymi walorami sprzyjającymi skutecznej komunikacji językowej, mają one niewątpliwy potencjał w zakresie budowania pozytywnej atmosfery w kontaktach międzyludzkich.
Tom 60/1 (2023) „Neofilologa”, dedykowany Panu Profesorowi Mieczysławowi Gajosowi, koncentruje się na zagadnieniu interkulturowości w kontekście dydaktyki języków obcych. Stawia sobie za cel próbę możliwie szerokiego ujęcia tej problematyki. W świetle najnowszych podejść glottodydaktycznych i interdyscyplinarnych zakłada się rewizję refleksji nad miejscem transferu treści (inter)kulturowych w procesie nauczania i uczenia się języka obcego, szczególnie istotnych w epoce intensyfikacji kontaktów w wielokulturowej rzeczywistości naszych czasów. Na poziomie europejskim interkulturowość stanowi ważny wymiar budowania obywatelstwa i zbiorowej tożsamości. Podróże, migracje i kontakty międzyludzkie są podstawowymi elementami konstruowania tej wspólnej przestrzeni. Teoretyczna refleksja nad interkulturowością, jej miejscem w glottodydaktyce i nowymi sposobami przekazywania treści kulturowych jest niezbędna dla lepszego rozpoznania potrzeb uczących się i optymalizacji procesu nauczania/uczenia się języka obcego. W praktyce szkolnej oznacza to tworzenie programów, metod i technik dydaktycznych, które mają na celu lepsze poznanie się oraz zrozumienie, i które zmierzają do zmiany relacji międzyludzkich z mono- i wielokulturowych na interkulturowe.
Zapraszamy do zgłaszania propozycji artykułów dotyczących następujących kwestii szczegółowych:
- rola szeroko rozumianej kultury w glottodydaktyce (Crozet, Liddicoat 1999),
- rozwijanie świadomości i wrażliwości kulturowej w ramach edukacji językowej (Crozet, Liddicoat, Lo Bianco 1999),
- definicja interkulturowości w kontekście glottodydaktycznym, w tym elementy składowe/możliwe poziomy analizy tego pojęcia na gruncie dydaktycznym: poziom językowy (systemowy),
- komponent kulturowy w nauczaniu poszczególnych podsystemów języka (gramatyki, słownictwa, fonetyki) oraz na różnych jego poziomach: dźwiękowym, tekstowym, socjolingwistycznym, pragmatycznym, komunikacyjnym (Balboni 2014, Balboni, Caon 2015),
- kompetencja relacyjna (społeczna) uczących się, empatia (Balboni 2014, Caon, Spaliviero 2015),
- interkulturowość a budowanie własnej tożsamości uczących się (idiokultura),
- włączanie elementów literatury i innych tekstów kultury (twórczości muzycznej, filmowej, telewizyjnej, gier interaktywnych, animacji itp.) do procesu nauczania języków obcych,
- różnice uwarunkowane kulturowo w komunikowaniu wartości i postaw (uczciwości, lojalności, szacunku, stosunku do własności nasze/wasze, statusu, pozycji społecznej, hierarchii), pojęć (prywatne/publiczne) i kategorii czasoprzestrzennych (Ennis, Riley 2017),
- interkulturowość vs kompetencja interkulturowa, w stronę interkulturowej kompetencji komunikacyjnej (Spychała 2014),
- interlingwalizm a interkulturowość w glottodydaktyce – możliwe podejścia teoretyczne (Sercu 2005, Wierzbicka 1985),
- interkulturowość a kody niewerbalne w komunikacji i ich miejsce w glottodydaktyce (mowa ciała, proksemika),
- specjalistyczna kompetencja interkulturowa, która umożliwia skuteczne komunikowanie treści specjalistycznych pomiędzy różnymi kulturami (Grucza 2020),
- nauczyciel jako interkulturowy mediator, jego rola w rozwijaniu zainteresowań odmiennością kulturową innych społeczeństw u uczących się języków obcych,
- kompetencje interkulturowe na poszczególnych etapach kształcenia językowego (od edukacji wczesnoszkolnej do internacjonalizacji studiów),
- ewaluacja kompetencji interkulturowej (Beacco 2013),
- rozwijanie kompetencji interkulturowej a wykorzystanie nowych technologii w nauczaniu języków obcych (Wilczyńska, Mackiewicz, Krajka 2019),
- kultura i sztuka w glottodydaktyce - ramy instytucjonalne, FREPA (Framework for Pluralistic Approaches to Languages and Cultures).
Bibliografia
Balboni P. (2014), Didattica dell’italiano come lingua seconda e straniera. Torino: Bonacci editore.
Balboni P., Caon F. (2015), La comunicazione interculturale. Venezia: Marsilio Elementi.
Beacco J.-C. (2013), Articuler les compétences langagières et les compétences culturelles / interculturelles dans l’enseignement des langues, (w:) Claudel C. i in. (red.), Cultures, discours, langues. Nouveaux abordages. Limoges: Éd. Lambert-Lucas, s. 165-185.
Buttjes D., Byram M. (red.) (1991), Mediating Languages and Cultures: Towards an Intercultural Theory of Foreign Language Education. Clevedon: Multilingual Matters, s. 136-158.
Caon F., Spaliviero C. (2015), Educazione letteraria, linguistica, interculturale: intersezioni. Torino: Bonacci-Loescher.
Council of Europe: Coste D. i in. (2003), Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Warszawa: CODN.
Crozet C., Liddicoat A. J., Lo Bianco J. (1999), Intercultural Competence: From Language Policy to Language Education, (w:) Crozet C., Liddicoat A. J., Lo Bianco J. (red.), Striving for The Third Place: Intercultural Competence through Language Education. Melbourne: Language Australia, s. 1-20.
Crozet C., Liddicoat A. J. (1999), The Challenge of Intercultural Language Teaching: Engaging with Culture in the Classroom, (w:) Crozet C., Liddicoat A. J., Lo Bianco, J. (red.), Striving for The Third Place: Intercultural Competence through Language Education. Melbourne: Language Australia, s. 113-126.
Defays J-M. (2011), Interculturalité et didactique des Langues, (w:) Defays J-M. (red.), Plurilinguisme et diversité culturelle dans les relations internationales. Points de vue russes et belges francophone. Bruxelles: Éditions Modulaires Européennes, s. 45-64.
Ennis M. J., Riley C. E. (2017), Practices in Intercultural Language Teaching and Learning. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
Gajos M. (2017), Les non-dits dans les programmes et les manuels de FLE. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica”, nr 12, s. 293-302.
Online: https://doi.org/10.18778/1505-9065.12.25 [DW 10.03.2022].
Grucza S. (2020), Lingwistyczne podstawy badań specjalistycznej komunikacji międzykulturowej, (w:) Buras-Marciniak A., Goźdź-Roszkowski S. (red.), Języki specjalistyczne w komunikacji interkulturowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 11-20.
Online: https://doi.org/10.18778/8220-071-3.02 [DW 10.03.2022].
Janowska I., Bodzioch M. (2016), Trening akulturacyjny a rozwijanie interkulturowej kompetencji komunikacyjnej. „Neofilolog”, nr 46/2, s. 221-233.
Online: https://doi.org/10.14746/n.2016.46.2.06 [DW 10.03.2022].
Liddicoat A. J., Crozet C. (red.). (1997), Teaching Language, Teaching Culture. Canberra: Applied Linguistics Association of Australia.
Muller C. (2014), Interculturalité: Débusquer les stéréotypes dans les manuels. „Les langues modernes”, nr 2, s. 66-72.
Puren Ch. (2005), Interculturalité et interdidacticité dans la relation enseignement – apprentissage en didactique des langues-cultures. „Études de linguistique appliquée”, nr 4 (140), s. 491-512.
Sercu L. (2005), Foreign Language Teachers and Intercultural Competence: An Investigation in 7 Countries of Foreign Language Teachers' Views and Teaching Practices. Bristol: Multilingual Matters.
Online: https://doi.org/10.21832/9781853598456 [DW 10.03.2022].
Spychała, M. (2014), Znaczenie interkulturowej kompetencji komunikacyjnej i negocjacyjnej w procesie przyswajania języka obcego, (w:) Spychała, M. Nauczanie i uczenie się języka hiszpańskiego i włoskiego. Lublin: Instytut Filologii Romańskiej KUL i WERSET, s. 22-31.
Wierzbicka A. (1985), Different cultures, different languages, different speech acts. „Journal of Pragmatics”, nr 9, s. 145-178.
Wilczyńska W., Mackiewicz M., Krajka J. (2019), Komunikacja międzykulturowa: wprowadzenie. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Zarate G. (1986), Enseigner une culture étrangère. Paris: Hachette.
Zarzycka G. (2021), Glottokulturoznawstwo (także polonistyczne) jako jeszcze jedna subdziedzina naukowa glottodydaktyki, (w:) Lipińska E., Seretny A. (red.) Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego: konteksty – dylematy – trendy. Kraków: Universitas, s. 313-340
Zarzycka G. (2019), Kulturemy polskie - punkty widzenia, techniki ich wydobywania i negocjowania. Stosowanie perspektywy etnolingwistycznej w glottodydaktyce polonistycznej. „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 26, s. 425-441.
Online: https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.29 [DW 10.03.2022].
Kalendarz
– Zgłoszenie propozycji artykułu (streszczenie o dł. 250-300 słów):
do 10 czerwca 2022 na adres jednego z redaktorów numeru:
dr hab. Magdalena Szeflińska-Baran, prof. UŁ magdalena.szeflinska@uni.lodz.pl
dr hab. Artur Gałkowski, prof. UŁ artur.galkowski@uni.lodz.pl
dr Joanna Ciesielka joanna.ciesielka@uni.lodz.pl
Język publikacji: polski, francuski, angielski, włoski, hiszpański.
– Powiadomienie o przyjęciu bądź odrzuceniu propozycji: 1 lipca 2022.
– Nadsyłanie pełnych artykułów: 30 września 2022.
Tekst artykułu winien być napisany i złożony zgodnie z wytycznymi dla autorów, zob.: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/n/about/submissions
– Odesłanie autorom opinii recenzentów: 30 listopada 2022.
– Przesłanie poprawionych artykułów: 31 grudnia 2022.
– Publikacja tomu: marzec 2023.