Schlagworte
różnice indywidualne
wysoka wrażliwość
Wysoko Wrażliwy Uczeń Języka Obcego (WWUJO)
wrażliwość przetwarzania sensorycznego
Zitationsvorschlag
Abstract
High sensitivity, a term introduced into both popular and scientific discourse by American psychologist Elaine Aron in the 1990s, refers to individuals who exhibit a high level of so-called sensory processing sensitivity (SPS). These individuals demonstrate increased responsiveness of the nervous system, engage in deep processing of both external and internal stimuli, and show a tendency for more elaborate information processing. Recognizing the potential influence of heightened sensitivity on educational experiences, this article introduces the concept of the highly sensitive language learner (HSLL) to address how high sensitivity potentially affects foreign language acquisition and use. By analysing existing empirical studies, it identifies domains where individuals with high sensitivity may face unique challenges or derive distinct advantages compared to those with lower levels of sensitivity. Based on this, recommendations for educators and practitioners working with HSLLs are also offered.
Literaturhinweise
Acevedo B.P. (red.) (2020), The highly sensitive brain. Londyn, San Diego, Cambridge, Oxford: Elsevier.
Acevedo B.P., Aron E.N., Aron A., Sangster M., Collins N., Brown L.L. (2014), The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others’ emotions. „Brain and Behavior”, t. 4, nr 4, s. 580–594. DOI: https://doi.org/10.1002/brb3.242
Acevedo B.P., Santander T., Marhenke R., Aron A., Aron E.N. (2021), Sensory processing sensitivity predicts individual differences in resting-state functional connectivity associated with depth of processing. „Neuropsychobiology”, t. 80, nr 2, s. 1–15. DOI: https://doi.org/10.1159/000513527
Akbay S.E., Delibalta A. (2020), Academic risk-taking behavior in university students: academic procrastination, academic locus of control, and academic perfectionism. „Eurasian Journal of Educational Research”, nr 20, s. 1–20. DOI: https://doi.org/10.14689/ejer.2020.89.8
Allen L.Q. (1999), Functions of nonverbal communication in teaching and learning a foreign language. „The French Review”, t. 72, nr 3, s. 469–480.
Aron E.N. ([1996] 2017a), Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza. Łódź: Feeria.
Aron E.N., Aron A. (1997), Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. „Journal of Personality and Social Psychology”, nr 73, s. 345–368. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.73.2.345
Aron E.N. ([2002] 2017b), Wysoko wrażliwe dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie? Ebook. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Aron E.N., Aron A., Jagiellowicz J. (2012), Sensory processing sensitivity. „Personality and Social Psychology Review”, t. 16, nr 3, s. 262–282. DOI: https://doi.org/10.1177/1088868311434213
Baryła-Matejczuk M. (red.) (2023a), Psychologiczne aspekty wysokiej wrażliwości człowieka: koncepcje – identyfikacja – wsparcie. Podręcznik akademicki. Lublin: Lubelska Akademia WSEI.
Baryła-Matejczuk M. (2024), Uczeń wysoko wrażliwy w szkole. Zrozumieć, aby wspierać, (w:) Gaś Z.B. (red.), Psycholog w szkole: Koncepcje. Lublin: Innovatio Press, Wydawnictwo Naukowe Lubelskiej Akademii WSEI, s. 61–82.
Baryła-Matejczuk M., Artymiak M., Ferrer-Cascales R., Betancort M. (2020), The Highly Sensitive Child as a challenge for education – introduction to the concept. „Problemy Wczesnej Edukacji”, t. 48, nr 1, s. 51–62. DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2020.48.05
Baryła-Matejczuk M., Artymiak M. (2021), Edukacja i wsparcie wychowawców i nauczycieli dzieci wysoko wrażliwych, (w:) Baryła-Matejczuk M., Fabiani M., Ferrer-Cascales R. (red.), Wspieranie w rozwoju dzieci wysoko wrażliwych. Lublin: Innovatio Press, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji, s. 29–52.
Baumeister R.F., Vohs K.D., DeWall C.N., Zhang L. (2007), How emotion shapes behavior: Feedback, anticipation, and reflection, rather than direct causation. „Personality and Social Psychology Review”, t. 11, nr 2, s. 167–203. DOI: https://doi.org/10.1177/1088868307301033
Becerra R., Campitelli G. (2013), Emotional reactivity: Critical analysis and proposal of a new scale. „International Journal of Applied Psychology”, t. 3, nr 6, s. 161–168.
Biedroń A. (2011), Personality factors as predictors of foreign language aptitude. „Studies in Second Language Learning and Teaching”, t. 1, nr 4, s. 467–489. DOI: https://doi.org/10.14746/ssllt.2011.1.4.2
Bürger M., Münscher J.C., Herzberg P.Y. (2024), High sensitivity groups with distinct personality patterns: a person-centered perspective. „Frontiers in Psychology”, vol. 15, art. 1336474. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1336474
Chen C. (2013), Empathy in language learning and its inspiration to the development of intercultural communicative competence. „Theory and Practice in Language Studies”, t. 3, nr 12, s. 2267–2273. DOI: https://doi.org/10.4304/tpls.3.12.2267-2273
Davidson R.J. (1998), Affective style and affective disorders: Perspectives from affective neuroscience. „Cognition & Emotion”, t. 12, nr 3, s. 307–330. DOI: https://doi.org/10.1080/026999398379628
David M.K., Kochappan G. (2001), Reflection as a language learning and teaching device. „Reflections, visions & dreams of practice: Selected papers from the International Education Conference 2001”, ITC Learning, s. 297–300.
Dimulescu C., Schreier M., Godde B. (2020), EEG resting activity in highly sensitive and non-highly sensitive persons. „Journal of European Psychology Students”, t. 11, nr 1, s. 32–40. DOI: https://doi.org/10.5334/jeps.486
Dumitriu G., Cristea V., Dudu A., Comşa C., Goşa C.D. (2021), Education and support of parents of highly sensitive children, (w:) Baryła-Matejczuk M., Fabiani M., Ferrer-Cascales R. (red.), Supporting the Development of Highly Sensitive Children. Lublin: University of Economics and Innovation in Lublin, s. 25–42.
Fabiani M. (2021), Evidence-Based Embodied Education: Strategies to Promote Well-Being of Highly Sensitive Children, (w:) Baryła-Matejczuk M., Fabiani M., Ferrer-Cascales R. (red.), Supporting the Development of Highly Sensitive Children. Lublin: University of Economics and Innovation in Lublin, 55–75.
Ferrer-Cascales R., Ruiz-Robledillo N., Albaladejo-Blázquez N., Sánchez-Sansegundo M., Fernández-Alcántara M., Rubio-Aparicio M., Costa-López B. (2021), Wrażliwość przetwarzania sensorycznego, (w:) Baryła-Matejczuk M., Fabiani M., Ferrer-Cascales R. (red.), Wspieranie w rozwoju dzieci wysoko wrażliwych. Lublin: Innovatio Press, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji, s. 9–21.
Ferrer-Cascales N., Ruiz-Robledillo N., Albaladejo-Blázquez N., Costa-López B., Fernández-Alcántara M., Rubio-Aparicio M., Lillo-Crespo M. (2023), Wrażliwość środowiskowa: konceptualizacja i charakterystyka modeli wysokiej wrażliwości, (w:) Baryła-Matejczuk M. (red.), Psychologiczne aspekty wysokiej wrażliwości człowieka: koncepcje – identyfikacja – wsparcie. Podręcznik akademicki. Lublin: Lubelska Akademia WSEI, s. 9–36.
Figlio D., Giuliano P., Özek U., Sapienza P. (2019), Long-term orientation and educational performance. „American Economic Journal: Economic Policy”, t. 11, nr 4, s. 272–309. DOI: https://doi.org/10.1257/pol.20180374
Gerstenberg F.X. (2012), Sensory-processing sensitivity predicts performance on a visual search task followed by an increase in perceived stress. „Personality and Individual Differences”, t. 53, nr 4, s. 496–500. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2012.04.019
Hofmann S., Bitran S. (2007), Sensory-processing sensitivity in social anxiety disorder: Relationship to harm avoidance and diagnostic subtypes. „Journal of Anxiety Disorders”, t. 21, nr 7, s. 944–954. DOI: https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2006.12.003
Huang C. (2022), Self-regulation of learning and EFL learners’ hope and joy: A review of literature. „Frontiers in Psychology”, sekcja: Educational Psychology, t. 13. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.833279
Jagiellowicz J., Xu X., Aron A., Aron E., Cao G., Feng T., Weng X. (2011), The trait of sensory processing sensitivity and neural responses to changes in visual scenes. „Social Cognitive and Affective Neuroscience”, t. 6, nr 1, s. 38–47. DOI: https://doi.org/10.1093/scan/nsq001
Jagiellowicz J., Aron A., Aron E.N. (2016), Relationship between the temperament trait of sensory processing sensitivity and emotional reactivity. „Social Behavior and Personality: An International Journal”, t. 44, nr 2, s. 185–199. DOI: https://doi.org/10.2224/sbp.2016.44.2.185
Khodos I., Hunt J. (2022), Developing students’ linguistic and analytical skills: The use of anchored instruction in an introductory sociolinguistics course. „International Journal of Teaching and Learning in Higher Education”, t. 34, nr 1, s. 153–160.
Kurczewska E., Ferensztajn-Rochowiak J., Rybakowski J., Rybakowski F. (2024), Wrażliwość przetwarzania sensorycznego jako cecha temperamentu – kontekst ewolucyjny, społeczno-kulturowy, biologiczny oraz związek z zaburzeniami psychicznymi. „Psychiatria Polska”, t. 58, nr 2, s. 249–264. DOI: https://doi.org/10.12740/PP/160301
Lionetti F., Aron A., Aron E.N., Burns G.L., Jagiellowicz J., Pluess M. (2018), Dandelions, tulips and orchids: Evidence for the existence of low-sensitive, medium-sensitive and high-sensitive individuals. „Translational Psychiatry”, t. 8, nr 1, art. 24. DOI: https://doi.org/10.1038/s41398-017-0090-6
Nosidlak K. (2024), Highly sensitive persons (HSPs) and the situation of foreign language testing. „Psychology of Language and Communication”, t. 28, nr 1, s. 470–494.
Meyer B., Ajchenbrenner M., Bowles D.P. (2005), Sensory sensitivity, attachment experiences, and rejection responses among adults with borderline and avoidant features. „Journal of Personality Disorders”, t. 19, nr 6, s. 641–658. DOI: https://doi.org/10.1521/pedi.2005.19.6.641
Pannell J., Partsch F., Fuller N. (2017), The output hypothesis: From theory to practice. „TESOL Working Paper Series”, t. 15, s. 126–159.
Permana T.I., Hindun I., Rofi’ah N.L., Azizah A.S.N. (2019), Critical thinking skills: The academic ability, mastering concepts, and analytical skill of undergraduate students. „JPBI (Jurnal Pendidikan Biologi Indonesia)”, t. 5, nr 1, s. 1–8. DOI: https://doi.org/10.22219/jpbi.v5i1.7626
Pishghadam R., Akhondpoor F. (2011), Learner perfectionism and its role in foreign language learning success, academic achievement, and learner anxiety. „Journal of Language Teaching and Research”, t. 2, nr 2, s. 432–440. DOI: https://doi.org/10.4304/jltr.2.2.432-440
Pluess M. (2015), Individual differences in environmental sensitivity. „Child Development Perspectives”, t. 9, nr 3, s. 138–143. DOI: https://doi.org/10.1111/cdep.12120
Stoeber J., Otto K., Dalbert C. (2009), Perfectionism and the Big Five: Conscientiousness predicts longitudinal increases in self-oriented perfectionism. „Personality and Individual Differences”, t. 47, nr 4, s. 363–368. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.04.004
Surkamp C. (2014), Non-verbal communication: Why we need it in foreign language teaching and how we can foster it with drama activities. „Scenario: A Journal for Performative Teaching, Learning, Research”, t. VIII, nr 2, s. 28–43. DOI: https://doi.org/10.33178/scenario.8.2.3
Swain M. (1985), Communicative competence: Some roles of comprehensible input and comprehensible output in its development, (w:) Gass S., Madden C. (red.), Input in Second Language Acquisition. Rowley, Mass.: Newbury House, s. 235–253.
Trawiński M. (2005), An outline of second language acquisition theories. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Ueno Y., Takahashi A., Oshio A. (2019), Relationship between sensory-processing sensitivity and age in a large cross-sectional Japanese sample. „Heliyon”, t. 5, nr 10, art. e02508. DOI: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e02508
Van Reyn C., Koval P., Bastian B. (2023), Sensory processing sensitivity and reactivity to daily events. „Social Psychological and Personality Science”, t. 14, nr 6, s. 772–783. DOI: https://doi.org/10.1177/19485506221119357
Weinstein E.A. (1969), The development of interpersonal competence, (w:) Goskin D.A. (red.), Handbook of socialization theory and research. Chicago: Rand McNally, s. 753–775.
Wojciechowska J. (2020), Edukacja włączająca – horyzonty myślenia i działania w „szkole dla wszystkich”. „Rocznik Pedagogiczny”, t. 43, s. 183–195.
Wolf M., Van Doorn G.S., Weissing F.J. (2008), Evolutionary emergence of responsive and unresponsive personalities. „Proceedings of the National Academy of Sciences”, t. 105, nr 41, s. 15825–15830. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.0805473105
Zoni Upton J., Hirano M. (2024), The benefits of self-reflection tools for foreign language learners, (w:) Bradley N. (red.), Classroom practice and teacher cognition: Lessons from the classroom. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars, s. 24–62.
Baryła-Matejczuk M. (2023b), Wykład nr 1: „Identyfikacja wysokiej wrażliwości”. Lubelska Akademia WSEI. Online: https://www.youtube.com/watch?v=_DOhDmDU-Bo&t=832s [DW: 01.12.2024].
Danhoff J. (2021), Supporting Highly Sensitive Children in the Classroom. Online: https://www.jerricadanhoff.com/news-1/2021/4/5/supporting-highly-sensitive-children-in-the-classroom [DW 13.03.2025].
Szczepkowska K. (2019), Edukacja włączająca w szkole. Szanse i wyzwania. Online: https://ore.edu.pl/wp-content/uploads/2019/09/edukacja-wlaczajaca-szanse-i-wyzwania_k.-szczepkowska.pdf [DW 13.03.2025].
Tranter D. (2019), „Rethinking Resilience: Ten Tips for Teaching Orchids and Dandelions”. Online: https://www.youtube.com/watch?v=kLNdwSXt0Os&list=LL&index=2 [DW: 01.12.2024].
Lizenz
Copyright (c) 2025 Katarzyna Nosidlak
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Autoren:
Die Autoren der zur Veröffentlichung in der Zeitschrift Neofilolog angenommenen Texte sind verpflichtet, den Vertrag über die Erteilung einer kostenlosen Lizenz für die Werke mit der Verpflichtung zur Erteilung einer Sublizenz CC auszufüllen, zu unterzeichnen und an die Adresse der Redaktion zurückzusenden.
Gemäß Vertrag erteilen die Autoren auf die in der Zeitschrift Neofilolog veröffentlichten Texte der Adam-Mickiewicz-Universität in Poznań eine nicht exklusive und kostenlose Lizenz und erlauben die Verwendung der Sublizenz Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Die Autoren behalten das Recht zur weiteren freien Verfügung über das Werk.
Benutzer:
Interessierte Onlinebenutzer dürfen die seit 2017 veröffentlichten Werke unter folgenden Bedingungen nutzen:
- Anerkennung der Urheberschaft - die Verpflichtung, zusammen mit dem verbreiteten Werk Informationen über die Urheberschaft, den Titel, die Quelle (Links zum Originalwerk, DOI) und die Lizenz selbst bereitzustellen;
- ohne Schaffung abgeleiteter Werke - das Werk muss in seiner ursprünglichen Form erhalten bleiben, ohne Zustimmung des Autors dürfen keine Studien, beispielsweise Übersetzungen, verbreitet werden.
Die Urheberrechte aller veröffentlichen Texte sind vorbehalten.
Sonstige:
Die Adam-Mickiewicz-Universität in Poznań behält das Recht auf die Zeitschrift als Gesamtheit (Layout, Grafik, Titel, Umschlagsprojekt, Logo usw.).