Staroperskie dāta-, „prawo”, w kontekście persepolitańskim

Abstrakt

Chociaż Dariusz i (522–486 p.n.e.) z dynastii Achemenidów nie wprowadził uniwersalnego prawa królewskiego w Persji, w swoich inskrypcjach używał staroperskiego terminu dāta-, „prawo”. W kontekście lokalnym, w Persepolis i Fārs, termin ten miał dwa znaczenia: 1) ideologiczne, gdyż był związany z obowiązkami poddanych i państw imperium wobec króla oraz 2) gospodarcze, gdyż był używany w przepisach o wymianie surowców w gospodarce Persepolis. W inskrypcjach królewskich termin dāta- reprezentuje lojalność podbitych krajów i hołd, jaki są winni królowi. Prawo to zapewniało stabilność krajom poddanym. Sam termin jest powiązany z koncepcją prawdy i kłamstwa w królewskich inskrypcjach i tożsamy z terminem ṛštā-, „prawość”. Zgodnie z ideologią Achemenidów lojalne kraje i ludzie byli wyznawcami prawdy i prawości, kiedy zaś stawali się nielojalni, byli wyznawcami kłamstwa. Dariusz w swoich inskrypcjach podkreśla, że ​​nie był nielojalny, nie kierował się kłamstwem, ale prawością. Dlatego zarówno on, jak i inni królowie Achemenidów podlegali tym samym prawom. W Archiwum Fortyfikacji Persepolis, zbiorze dokumentów administracyjnych z czasów panowania Dariusza I, znajduje się elamicki termin datam (interpretacja staroperskiego dāta-). Występuje tylko w kilku tekstach związanych z wymianą towarów na šaumarraš, czyli sztabki srebra. Wymiana ta odbyła się „zgodnie z poprzednimi przepisami (datam)” (alternatywnie „wcześniejszymi dekretami”). Sugeruje to, że w Persepolis kurs walutowy, podobnie jak reszta gospodarki, był kontrolowany przez państwo. Takie użycie terminu dāta- jest zatem znacznie bliższe współczesnemu rozumieniu terminu „prawo”.