Słowa kluczowe
zbrodnia sądowa
odpowiedzialność sędziego
odpowiedzialność prokuratora
III Rzesza
III proces norymberski
Jak cytować
Abstrakt
Prokuratorzy niemieckich sądów specjalnych (Sondergerichte) w okupowanej w czasie II wojny światowej Polsce uczestniczyli w dokonywaniu zbrodni przeciwko ludzkości, domagając się karania śmiercią wszystkich, którzy „wykazywali antyniemieckie nastawienie”. Formalną podstawę wyroków śmierci stanowiło zwłaszcza rozporządzenie o postępowaniu karnym przeciwko Polakom i Żydom z 4 grudnia 1941 r. Ogólnikowe sformułowania tego rozporządzenia powoływano w uzasadnieniach wyroków skazujących na karę śmierci Polaków za „nielegalny” ubój świń, wszelkie próby oporu rolników przy wysiedlaniu ich z własnych gospodarstw, handel mięsem, odzieżą, a także pomoc udzielaną zbiegłym z niemieckiej niewoli jeńcom wojennym, angielskim i rosyjskim, jak również słowa, że „Niemcy przegrają wojnę”. W Republice Federalnej nazistowscy prokuratorzy i sędziowie kontynuowali kariery w wymiarze sprawiedliwości, ponieważ uznano, że służąc wcześniej w III Rzeszy, stosowali obowiązujące wówczas prawo i nie mieli zamiaru czynienia bezprawia. Zignorowane zostały zasady przyjęte przez amerykański Trybunał Wojskowy w III procesie norymberskim – prawników („The Justice Case” – 1947). W komunistycznych Niemczech Wschodnich skazano dwóch prokuratorów, za pomocnictwo do zabójstw dokonywanych przez okupacyjne sądy specjalne w Polsce i branie udziału w zbrodniach przeciwko ludzkości. Wyroki te zasługują na prawniczy respekt.
Bibliografia
Beinarowitz R., Anmerkung, „Neue Justiz” 1982, nr 1.
Braunbuch. Kriegs- und Naziverbrecher in Der Bundesrepublik. Staat. Wirtschaft. Verwaltung. Armee. Justiz. Wissenschaft, Berlin 1965.
Cyprian T., Sawicki J., Nieznana Norymberga. Dwanaście procesów norymberskich, Warszawa 1965.
Dalcke A., Strafrecht und Strafverfahren, Berlin – München 1940.
Friedrich J., Freispruch für die Nazi-Justiz. Die Urteile gegen NS-Richter seit 1948 r. Eine Dokumentation, Berlin 1998.
Görtemaker M., Safferling Ch., Die Akte Rosenburg. Das Bundesministerium der Justiz und die NS-Zeit, München 2016.
Handbuch der Justiz, Die Träger und Organe der Rechtsprechenden in der Bundesrepublik Deutschland, Hamburg – Berlin 1962.
Klee E., Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer was vor und nach 1945?, Frankfurt am Main 2003.
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
Kulesza W., Karanie za zbrodnię „zhańbienia rasy” (Rassenschande) i odpowiedzialność karna sędziów za zbrodnicze skazania [w:] A. Adamski, J. Bojarski, P. Chrzczonowicz, M. Leciak (red.), Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga jubileuszowa Profesora Mariana Filara, Toruń 2012.
Kulesza W., Polacy wpisani na Volkslistę a obowiązek służby w Wehrmachcie w świetle wyroków Sądu Specjalnego w Toruniu, „Studia Iuridica Toruniensia” 2018, t. XXIII.
Kulesza W., Przestępcze naginanie prawa przez niemieckie sądy specjalne w okupowanej Polsce. Przyczynek do badań (w druku).
Kulesza W., Sąd Specjalny (Sondergericht) w Łodzi [w:] Gmach i jego tajemnice. Sąd Okręgowy w Łodzi 1917–2017, Łódź 2017.
Kulesza W., Sędziowskie naginanie prawa w świetle niemieckiego prawa karnego [w:] J. Kasiński, A. Małolepszy, P. Misztal, R. Olszewski, K. Rydz-Sybilak, D. Świecki (red.), Artes Serviunt Vitae Sapientia Imperat. Proces karny sensu largo. Rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, Warszawa – Łódź 2019.
Lehnert R., Schäfer K., Stafrechts Lehrbuch für Polizei und Gendarmerie, 25 Auflage, Berlin 1939.
Lemiesz W., Paragraf i zbrodnia, Warszawa 1963.
Mohrbotter K., Zur strafrechtlichen Verantwortlichkeit des Spruchrichters und Staatsanwalts für den Inhalt der richterlichen Entscheidung, „Juristen Zeitung” 1969, nr 15/16.
Müller I., Furchtbare Juristen. Die unbewältige Vergangenheit unserer Justiz, München 1989.
Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce. Wybór dokumentów, część I: Ziemie „wcielone”, Poznań 1952.
Radbruch G., Gesetzliches Unrecht und übergesetzliches Recht, „Süddeutsche Juristen Zeitung” 1946, nr 5.
Riegel P., Der Tiefe Fall des Professors Pchalek. Ein Thüringer Jurist zwischen NS-Justiz, Besatzungsmacht, Rechtsprofessur und Spitzeldienst, Erfurt 2007.
Schenk D., Die Post von Danzig. Geschichte eines deutschen Justizmords, Reinbek bei Hamburg 1995.
Schenk D., Generalstaatsanwalt Dr. Fritz Bauer im Widerstreit politischer Interessen [w:] A. Liszewska, J. Kulesza (red.), Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga Jubileuszowa z okazji 70. Rocznicy urodzin Profesora Witolda Kuleszy, Łódź 2020.
Schenk D., Poczta Polska w Gdańsku. Dzieje pewnego niemieckiego zabójstwa sądowego, Gdańsk 1999.
Schlüter H., „... für die Menschlichkeit im Strafmaβ bekannt...”. Das Sondergericht Litzmannstadt und sein Vorsitzender Richter, „Juristische Zeitgeschichte Nordrhein – Westfalen” 2005, t. 14.
Schönke A., Schröder H., Strafgesetzbuch. Kommentar, München – Berlin 1959.
Steiniger P.-A., Zur Strafbarkeit faschistischer Menschlichkeitsverbrecher, „Neue Justiz” 1961, nr 9.
Waszczyński J., Z działalności hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Łodzi (1939–1945), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” t. XXIV, Warszawa 1972.
Licencja
