Początki urzędu woźnego generalnego (ministerialis Regni generalis) w ziemi chełmskiej w ostatniej ćwierci XVI wieku

Abstrakt

Woźni generalni (ministerialis Regni generalis) pojawili się w ziemi chełmskiej w latach 70. XVI w. Pierwszy urzędnik noszący ten tytuł odnotowany jest w księdze grodzkiej chełmskiej, we wpisie pochodzącym z 1570 r. Początki urzędu na omawianym terenie związane są z procesem kształtowania się norm prawnych jego funkcjonowania w całej Polsce, uregulowanych po raz pierwszy w konstytucji sejmowej z 1576 r. Do początku XVII w. woźni generalni pochodzący z ziemi chełmskiej wykonywali swoje obowiązki obok woźnych ziemskich. Stopniowo w latach 80. i 90. XVI w. wyparli swoich poprzedników, przejmując całość czynności sądowych związanych ze sprawami toczącymi się przed sądem ziemskim i grodzkim powiatu chełmskiego i krasnostawskiego. Interesujący nas urzędnicy działali lokalnie, w większości przypadków wykonując powierzone czynności w granicach ziemi chełmskiej, pomimo tego, że zgodnie z dokumentem nominacji mieli prawo robić to na terenie całej Rzeczypospolitej. Wynikało to z faktu, że obsługiwali miejscową szlachtę. Kompetencje woźnych generalnych z ziemi chełmskiej nie różniły się od przypisanych prawem do urzędu i od kompetencji posiadanych przez woźnych ziemskich. Woźni generalni z ziemi chełmskiej to pod względem pochodzenia społecznego chłopi, poddani z dóbr szlacheckich i w nielicznych przypadkach mieszczanie.