Polityka karna w sprawach o wykroczenia w Polsce Ludowej pod rządami kodyfikacji z 1971 r.
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Kompleksowa kodyfikacja prawa wykroczeń Polski Ludowej z 1971 r. zawierała nie tylko rozwiązania stworzone z myślą o surowym karaniu sprawców najpoważniejszych wykroczeń, lecz także instytucje umożliwiające prowadzenie liberalnej polityki karnej. Jednakże praktyka stosowania kodyfikacji zmierzała w kierunku stopniowego zaostrzania represji przez usytuowane w strukturach resortu spraw wewnętrznych kolegia do spraw wykroczeń. Sprawujący zwierzchnictwo nad orzecznictwem kolegiów minister spraw wewnętrznych traktował prawo wykroczeń w kategoriach instrumentu służącego zwalczaniu opozycji politycznej i trzymania w posłuchu pozostałej części społeczeństwa. Realizując wydawane przez ministra wytyczne, kolegia stosowały kary aresztu zasadniczego oraz wysokie grzywny nie tylko wobec sprawców wykroczeń o charakterze politycznym, lecz także licznych wykroczeń przeciwko porządkowi publicznemu. W latach 80. podstawowym instrumentem prowadzenia represyjnej polityki karnej była zastępcza kara aresztu, która w przeciwieństwie do aresztu zasadniczego nie podlegała kontroli sądowej. Surowe grzywny podlegające zamianie na areszt zastępczy orzekano w trybie postępowania przyspieszonego, który cechowała natychmiastowa wykonalność zapadłych orzeczeń. Złagodzenie nadmiernej represyjności orzecznictwa cechującej okres Polski Ludowej nastąpiło w wyniku przeprowadzonej po upadku systemu komunistycznego reformy ustrojowej z 1990 r. Usytuowanie kolegiów w strukturach resortu sprawiedliwości, w połączeniu z likwidacją instytucji wytycznych co do polityki orzecznictwa, stworzyło warunki do prowadzenia liberalnej polityki karnej w latach 90.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Referencje
- Akty prawne
- Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. nr 29, poz. 156).
- Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154).
- Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 stycznia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks wykroczeń (Dz. U. poz. 281).
- Ustawa z dnia 2 grudnia 1958 r. o zmianie ustawy z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym (Dz.U. Nr 77, poz. 396).
- Ustawa z dnia 29 grudnia 1982 r. o zmianie ustaw: o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 45, poz. 291).
- Ustawa z dnia 10 maja 1985 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego i prawa o wykroczeniach (Dz. U. Nr 23, poz. 100).
- Ustawa z dnia 24 października 1986 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o wykroczeniach (Dz. U. Nr 39, poz. 193).
- Ustawa z dnia 29 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach i innych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 180).
- Ustawa z dnia 8 czerwca 1990 r. o zmianie ustaw: Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń i Kodeks pracy (Dz. U. Nr 43, poz. 251).
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553).
- Ustawa z dnia 28 sierpnia 1998 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń, ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 717).
- Ustawa z dnia z dnia 24 sierpnia 2001 r. (Dz. U. Nr 106, poz. 1148).
- Literatura
- Bafia J., Jeszcze raz o czynach przepołowionych – artykuł polemiczny, „Zagadnienia Wykroczeń” 1988, nr 6.
- Brodzki J., Optymizm uzasadniony, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1971, nr 4–5.
- Daniluk P. (red.), Reforma prawa wykroczeń, t. 2, Warszawa 2020.
- Gałaj M., Sałajczyk D., Pawłowska A., Kara aresztu w praktyce orzecznictwa kolegiów, „Zagadnienia Wykroczeń” 1977, nr 3.
- Grzegorczyk T. (red.), Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2012.
- Gubiński A., Wokół problemów nowej kodyfikacji, „Zagadnienia Wykroczeń” 1972, nr 2.
- Jakubowska-Hara J., Grzywna w polskim prawie wykroczeń. Model ustawowy i praktyka, Warszawa 2004.
- Kolegia ds. wykroczeń w PRL Rozwiązania ustawowe i praktyka, Kraków – Warszawa 1987.
- Lewiński J., Kształtowanie polityki karnej przez organy nadzoru, „Zagadnienia Wykroczeń” 1978, nr 2.
- Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1982 r., „Zagadnienia Wykroczeń” 1983, nr 2.
- Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1983 r., „Zagadnienia Wykroczeń” 1984, nr 2.
- Lewiński J., Prawo o wykroczeniach, „Prawo i Życie” 1970, nr 12.
- Lewiński J., Rejonowe kolegia do spraw wykroczeń, „Zagadnienia Wykroczeń”1983, nr 1.
- Lewiński J., Surowe kary za wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń”1985, nr 6.
- Lewiński J., Wdrażanie w życie wytycznych Ministra Spraw Wewnętrznych z 15 listopada 1984 r. co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 1.
- Lewiński J., Zaostrzenie odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 3.
- Łysko M., Działalność kolegiów do spraw wykroczeń w okresie obowiązywania stanu wojennego, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019, t. CXII.
- Łysko M., Kształtowanie polityki karnej w sprawach o wykroczenia przez aparat administracji Polski Ludowej [w:] T. Bykowa, A. Górak, J, Legieć (red.), Dzieje biurokracji, t. VIII, Lublin 2018.
- Łysko M., Kształtowanie się ustroju kolegiów orzekających w Polsce Ludowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, t. LXIV, z. 2.
- Łysko M., Prace nad kodyfikacją materialnego prawa wykroczeń w Polsce Ludowej, Białystok 2016.
- Łysko M., Prawo wykroczeń Polski Ludowej, Białystok 2020.
- Nowe ustawy o wykroczeniach – narzędziem ochrony porządku publicznego i dyscypliny społecznej, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1971, nr 3.
- Prawo o wykroczeniach. Projekt, Warszawa 1970.
- Radecki W., System kar i innych środków oddziaływania w prawie wykroczeń, „Służba MO”, 1977, nr 6.
- Rogowski E., Ostrzej zwalczać społeczną plagę alkoholizmu (Wokół doniosłej uchwały Rady Ministrów), „Zagadnienia Wykroczeń” 1972, nr 2.
- Siarkiewicz K., Kształtowanie się ustroju kolegiów, „Zagadnienia Wykroczeń” 1977, nr 4–5.
- Siarkiewicz K., Trzeci etap reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej w PRL, „Państwo i Prawo” 1975, nr 6.
- Smereczański J., Kodyfikacja prawa o wykroczeniach, „Gazeta Sądowa i Penitencjarna” 1970, nr 13.
- Smereczański J., Nowelizacja prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 3.
- Szumski J., Główne kierunki polityki karnej realizowane przez kolegia do spraw wykroczeń w latach 1972–1989, „Archiwum Kryminologii” 1993, t. XIX.
- Szumski J., Kolegia d/s wykroczeń. Główne tendencje polityki karnej, „Gazeta Prawnicza” 1988, nr 1.
- Szumski J., O potrzebie nowego uregulowania instytucji kary zastępczej za niewykonaną grzywnę w prawie wykroczeń, „Palestra” 1988, nr 4.
- Szumski J., Środki karne stosowane wobec sprawców wykroczeń [w:] J. Skupiński (red.), Problemy recydywy i drobnej przestępczości w prawie Polski i RFN, Wrocław 1984.
- Szumski J., Środki penalne w polskim prawie wykroczeń na tle doświadczeń praktyki, Lublin 1995.
- Tezy wystąpienia Ministra Spraw Wewnętrznych Kazimierza Świtały, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1970, nr 2.
- Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1973, nr 4–5.
- Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia drogowe, „Zagadnienia Wykroczeń” 1976, nr 1.
- Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 listopada 1984 r. co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1984, nr 6.