Słowa kluczowe
kodyfikacja prawa wykroczeń
minister spraw wewnętrznych
kara aresztu zastępczego
kolegia do spraw wykroczeń
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 340
Liczba pobrań: 198
Abstrakt
Kompleksowa kodyfikacja prawa wykroczeń Polski Ludowej z 1971 r. zawierała nie tylko rozwiązania stworzone z myślą o surowym karaniu sprawców najpoważniejszych wykroczeń, lecz także instytucje umożliwiające prowadzenie liberalnej polityki karnej. Jednakże praktyka stosowania kodyfikacji zmierzała w kierunku stopniowego zaostrzania represji przez usytuowane w strukturach resortu spraw wewnętrznych kolegia do spraw wykroczeń. Sprawujący zwierzchnictwo nad orzecznictwem kolegiów minister spraw wewnętrznych traktował prawo wykroczeń w kategoriach instrumentu służącego zwalczaniu opozycji politycznej i trzymania w posłuchu pozostałej części społeczeństwa. Realizując wydawane przez ministra wytyczne, kolegia stosowały kary aresztu zasadniczego oraz wysokie grzywny nie tylko wobec sprawców wykroczeń o charakterze politycznym, lecz także licznych wykroczeń przeciwko porządkowi publicznemu. W latach 80. podstawowym instrumentem prowadzenia represyjnej polityki karnej była zastępcza kara aresztu, która w przeciwieństwie do aresztu zasadniczego nie podlegała kontroli sądowej. Surowe grzywny podlegające zamianie na areszt zastępczy orzekano w trybie postępowania przyspieszonego, który cechowała natychmiastowa wykonalność zapadłych orzeczeń. Złagodzenie nadmiernej represyjności orzecznictwa cechującej okres Polski Ludowej nastąpiło w wyniku przeprowadzonej po upadku systemu komunistycznego reformy ustrojowej z 1990 r. Usytuowanie kolegiów w strukturach resortu sprawiedliwości, w połączeniu z likwidacją instytucji wytycznych co do polityki orzecznictwa, stworzyło warunki do prowadzenia liberalnej polityki karnej w latach 90.
Bibliografia
Akty prawne
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. nr 29, poz. 156).
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154).
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 stycznia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks wykroczeń (Dz. U. poz. 281).
Ustawa z dnia 2 grudnia 1958 r. o zmianie ustawy z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym (Dz.U. Nr 77, poz. 396).
Ustawa z dnia 29 grudnia 1982 r. o zmianie ustaw: o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 45, poz. 291).
Ustawa z dnia 10 maja 1985 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego i prawa o wykroczeniach (Dz. U. Nr 23, poz. 100).
Ustawa z dnia 24 października 1986 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o wykroczeniach (Dz. U. Nr 39, poz. 193).
Ustawa z dnia 29 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach i innych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 180).
Ustawa z dnia 8 czerwca 1990 r. o zmianie ustaw: Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń i Kodeks pracy (Dz. U. Nr 43, poz. 251).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553).
Ustawa z dnia 28 sierpnia 1998 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń, ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 717).
Ustawa z dnia z dnia 24 sierpnia 2001 r. (Dz. U. Nr 106, poz. 1148).
Literatura
Bafia J., Jeszcze raz o czynach przepołowionych – artykuł polemiczny, „Zagadnienia Wykroczeń” 1988, nr 6.
Brodzki J., Optymizm uzasadniony, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1971, nr 4–5.
Daniluk P. (red.), Reforma prawa wykroczeń, t. 2, Warszawa 2020.
Gałaj M., Sałajczyk D., Pawłowska A., Kara aresztu w praktyce orzecznictwa kolegiów, „Zagadnienia Wykroczeń” 1977, nr 3.
Grzegorczyk T. (red.), Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2012.
Gubiński A., Wokół problemów nowej kodyfikacji, „Zagadnienia Wykroczeń” 1972, nr 2.
Jakubowska-Hara J., Grzywna w polskim prawie wykroczeń. Model ustawowy i praktyka, Warszawa 2004.
Kolegia ds. wykroczeń w PRL Rozwiązania ustawowe i praktyka, Kraków – Warszawa 1987.
Lewiński J., Kształtowanie polityki karnej przez organy nadzoru, „Zagadnienia Wykroczeń” 1978, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1982 r., „Zagadnienia Wykroczeń” 1983, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1983 r., „Zagadnienia Wykroczeń” 1984, nr 2.
Lewiński J., Prawo o wykroczeniach, „Prawo i Życie” 1970, nr 12.
Lewiński J., Rejonowe kolegia do spraw wykroczeń, „Zagadnienia Wykroczeń”1983, nr 1.
Lewiński J., Surowe kary za wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń”1985, nr 6.
Lewiński J., Wdrażanie w życie wytycznych Ministra Spraw Wewnętrznych z 15 listopada 1984 r. co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 1.
Lewiński J., Zaostrzenie odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 3.
Łysko M., Działalność kolegiów do spraw wykroczeń w okresie obowiązywania stanu wojennego, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019, t. CXII.
Łysko M., Kształtowanie polityki karnej w sprawach o wykroczenia przez aparat administracji Polski Ludowej [w:] T. Bykowa, A. Górak, J, Legieć (red.), Dzieje biurokracji, t. VIII, Lublin 2018.
Łysko M., Kształtowanie się ustroju kolegiów orzekających w Polsce Ludowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, t. LXIV, z. 2.
Łysko M., Prace nad kodyfikacją materialnego prawa wykroczeń w Polsce Ludowej, Białystok 2016.
Łysko M., Prawo wykroczeń Polski Ludowej, Białystok 2020.
Nowe ustawy o wykroczeniach – narzędziem ochrony porządku publicznego i dyscypliny społecznej, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1971, nr 3.
Prawo o wykroczeniach. Projekt, Warszawa 1970.
Radecki W., System kar i innych środków oddziaływania w prawie wykroczeń, „Służba MO”, 1977, nr 6.
Rogowski E., Ostrzej zwalczać społeczną plagę alkoholizmu (Wokół doniosłej uchwały Rady Ministrów), „Zagadnienia Wykroczeń” 1972, nr 2.
Siarkiewicz K., Kształtowanie się ustroju kolegiów, „Zagadnienia Wykroczeń” 1977, nr 4–5.
Siarkiewicz K., Trzeci etap reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej w PRL, „Państwo i Prawo” 1975, nr 6.
Smereczański J., Kodyfikacja prawa o wykroczeniach, „Gazeta Sądowa i Penitencjarna” 1970, nr 13.
Smereczański J., Nowelizacja prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 3.
Szumski J., Główne kierunki polityki karnej realizowane przez kolegia do spraw wykroczeń w latach 1972–1989, „Archiwum Kryminologii” 1993, t. XIX.
Szumski J., Kolegia d/s wykroczeń. Główne tendencje polityki karnej, „Gazeta Prawnicza” 1988, nr 1.
Szumski J., O potrzebie nowego uregulowania instytucji kary zastępczej za niewykonaną grzywnę w prawie wykroczeń, „Palestra” 1988, nr 4.
Szumski J., Środki karne stosowane wobec sprawców wykroczeń [w:] J. Skupiński (red.), Problemy recydywy i drobnej przestępczości w prawie Polski i RFN, Wrocław 1984.
Szumski J., Środki penalne w polskim prawie wykroczeń na tle doświadczeń praktyki, Lublin 1995.
Tezy wystąpienia Ministra Spraw Wewnętrznych Kazimierza Świtały, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1970, nr 2.
Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1973, nr 4–5.
Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia drogowe, „Zagadnienia Wykroczeń” 1976, nr 1.
Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 listopada 1984 r. co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, „Zagadnienia Wykroczeń” 1984, nr 6.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Marcin Łysko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.