Słowa kluczowe
autonomia województwa śląskiego
wojewoda śląski
II Rzeczpospolita
Jak cytować
Abstrakt
W artykule omówiono rolę wojewody jako szefa Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach w okresie międzywojennym. Autorka ukazała strukturę urzędu oraz zasady jego pracy. Ponadto przedstawiła kwestię zespolenia spraw szkolnych i skarbowych w ramach Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego, co nie miało miejsca w innych województwach i wynikało z ówczesnej sytuacji politycznej, społecznej oraz gospodarczej górnośląskiej części województwa. Kluczową sprawą była bowiem obrona polskiej racji stanu w tym regionie i integracja województwa śląskiego z resztą Polski. Artykuł został przygotowany na podstawie źródeł archiwalnych, aktów powszechnie obowiązującego prawa, a także literatury przedmiotu, w szczególności z okresu międzywojennego.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół: Urząd Wojewódzki Śląski w Katowicach, sygn. 12/27/0/14.1/1, Tytuł: I Oddział Ogólny [Przejęcie administracji skarbowej na Górnym Śląsku przez władze polskie] Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół: Urząd Wojewódzki Śląski w Katowicach, sygn. 12/27/0/14.1/1a, Tytuł: I Oddział Ogólny [Przejęcie administracji skarbowej na Górnym Śląsku przez władze polskie] Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół: Urząd Wojewódzki Śląski w Katowicach, sygn. 12/27/0/14.1/8, Tytuł: I Oddział Ogólny [Akta generalne. Organizacja Wydziału Skarbowego i Urzędów Skarbowych].
Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół: Urząd Wojewódzki Śląski w Katowicach, sygn. 12/27/0/1/121, Tytuł: Wydział Prezydialny [Organizacja, obsada personalna, kancelaria, zakres aprobaty pism urzędowych Wydziału Oświecenia Publicznego Urzędu Województwa Śląskiego: projekty, zarządzenia i opinie].
Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół: Urząd Wojewódzki Śląski w Katowicach, sygn. 12/27/0/1/171, Tytuł: Wydział Prezydialny [Kancelaria władz administracyjnych I i II instancji: instrukcje, zarządzenia, opinie].
Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz. U. Nr 73, poz. 497).
Ustawa konstytucyjna z dnia 8 marca 1921 r. dotycząca uzupełnienia ustawy konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 r. zawierającej statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz.Ust.Rz.P. No 73, poz. 497, Dz. U. Nr 26, poz. 146).
Ustawa z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej (Dz. U. Nr 21, poz. 164).
Ustawa z dnia 17 lutego 1922 r. o organizacji władz dyscyplinarnych i postępowaniu dyscyplinarnym przeciwko funkcjonariuszom państwowym (Dz. U. Nr 21, poz. 165) .
Ustawa z dnia 20 grudnia 1922 r. w sprawie nowego uregulowania poborów urzędników, nauczycieli i funkcjonariuszy górnośląskiej części Województwa Śląskiego (Dz. U.Śl. z 1923 r. Nr 2, poz. 13).
Ustawa z dnia 8 lutego 1928 r. o Śląskim Funduszu Gospodarczym (Dz. U. Śl. Nr 4, poz. 7).
Ustawa z dnia 17 czerwca 1931 r. w sprawie zmiany ustawy z dnia 8 lutego 1928 r. o Śląskim Funduszu Gospodarczym (Dz. U. Śl. Nr 4, poz. 7, Dz. U. Śl. z 11931 r. Nr 15, poz. 29).
Rozporządzenie z dnia 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie ustroju władz administracyjnych i samorządowych na obszarze Województwa Śląskiego (Dz. U. Śl. Nr 1, poz. 2).
Rozporządzenie z dnia 10 lipca 1922 r. w przedmiocie organizacji władz i urzędów skarbowych na obszarze Województwa Śląskiego (Dz. U. Śl. Nr 6, poz. 22).
Rozporządzenie z dnia 10 lipca 1922 r. w przedmiocie utworzenia dwóch seminariów nauczycielskich w części górnośląskiej Województwa Śląskiego (Dz. U. Śl. Nr 6, poz. 28).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 21 sierpnia 1922 r. w przedmiocie urządzenia szkolnictwa powszechnego w górnośląskiej części Województwa Śląskiego (Dz. U. Śl. Nr 19, poz. 63).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 sierpnia 1931 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Pracy i Opieki Społecznej, Przemysłu i Handlu, Robót Publicznych, Rolnictwa, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie organizacji urzędów wojewódzkich oraz trybu załatwiania spraw w tych urzędach (Dz. U. Nr 76, poz. 611).
Buchwald-Cieślak D., Statut Organizacyjny Urzędu Wojewódzkiego Krakowskiego z 1932 r. jako przykład organizacji urzędów wojewódzkich w II Rzeczypospolitej, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2017, t. XX.
Ciągwa J., Pierwsza nowela ustawy konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 roku, zawierającej statut organiczny województwa śląskiego, „Z Dziejów Prawa” 2012, t. 5.
Ciągwa J., Wpływ centralnych organów Drugiej Rzeczypospolitej na ustawodawstwo śląskie w latach 1922–1939, Katowice 1979.
Dąbrowski W., Autonomja Województwa Śląskiego (Studjum prawnicze), Warszawa 1927.
Długajczyk E., Agendy polityczno-śledcze Policji Województwa Śląskiego w latach 1922–1939, „Szkice Archiwalno-Historyczne” 2010, nr 6.
Drogoń A., Koncepcje doktrynalne i wymiar praktyczny postulowanych zmian statutu organicznego województwa śląskiego w okresie II RP, „Z Dziejów Prawa” 2017, t. 10(18).
Glimos-Nadgórska A., Polskie szkolnictwo powszechne województwa śląskiego (1922–1939), Katowice 2000.
Hojka Z., Struktura administracyjna województwa śląskiego w pierwszych latach po podziale Górnego Śląska [w:] S. Rosenbaum, M. Węcki (red.), Rok 1922 na Górnym Śląsku. Granice – administracja – społeczeństwo, Katowice – Warszawa 2019.
Janicki S., Dziesięć lat przynależności Śląska do Rzeczypospolitej, Katowice 1932.
Kafliński J., Nitribit A., Ustawa o państwowej służbie cywilnej z objaśnieniami i przepisy dyscyplinarne, Warszawa 1932.
Kallas M., Historia ustroju Polski X–XX w., Warszawa 1996.
Kozyra W., Urząd Wojewódzki w Lublinie w latach 1919–1939, Lublin 1999.
Kumaniecki K., Langrod J., Wachholz S., Zarys ustroju, postępowania i prawa administracyjnego w Polsce, Kraków – Warszawa 1939.
Łączewski J., Michał Grażyński jako reprezentant „idei zachodniej” w obozie piłsudczykowskim, „Studia Śląskie” 1983, t. 42.
Łukaszczuk A., Służba cywilna II Rzeczypospolitej, „Przegląd Prawa i Administracji” 2010, t. LXXXIII.
Macura J., Rozwój administracji skarbowej w województwie śląskim [w:] A. Kankofer (red.), Księga pamiątkowa polskiej administracji skarbowej na Górnym Śląsku, Katowice 1929.
Mroczka K., Pozycja i rola wojewody w systemie decydowania publicznego w okresie II Rzeczypospolitej (w latach 1919–1928) w kontekście tworzenia struktur administracji terytorialnej, „Wrocławskie Studia Politologiczne” 2019, t. 26. https://doi.org/10.19195/1643-0328.26.9 DOI: https://doi.org/10.19195/1643-0328.26.9
Olstowski P., Wojewodowie pomorscy w latach II Rzeczypospolitej (1920–1939). Szkic do portretu zbiorowego, „Zapiski Historyczne” 2015, t. LXXX, z. 3. https://doi.org/10.15762/ZH.2015.45 DOI: https://doi.org/10.15762/ZH.2015.45
Wanatowicz M. W., Ludność napływowa na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Katowice 1982.
Wasiutyński B., Ustrój władz administracyjnych rządowych i samorządowych, Poznań 1937.
Wojtczak K., Wojewoda w okresie przemian w ustroju politycznym i administracyjnym między II a III Rzeczypospolitą Polską [w:] J. Korczak (red.), Administracja publiczna pod rządami prawa. Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. zw. dra hab. Adama Błasia, Wrocław 2016.
Z Komisji Skarbowo-Budżetowej Sejmu Śląskiego. Ukrywanie przekroczeń budżetowych. – Niepewne (!) rezerwy kasowe! – Niewesołe horoskopy opieki społecznej. – O czem wie tylko p. wojewoda? – Co będzie z dodatkiem wojewódzkim?, „Polonia” z 4 marca 1932 r., R. IX, nr 2660.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Aleksandra Błaszczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
od 2023 r. 