Słowa kluczowe
Generalne Gubernatorstwo
zabójstwo
prawo nazistowskie
Trzecia Rzesza
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł stanowi studium przypadku stosowania specjalnego niemieckiego nazistowskiego wojennego prawa karnego w Generalnym Gubernatorstwie, a dokładnie rozporządzenia o ochronie przed młodocianymi zbrodniarzami. Dokonano w nim szczegółowej analizy jednego postępowania karnego od powzięcia informacji o przestępstwie przez policję aż do wykonania kary. Sprawa będąca przedmiotem analizy została wybrana ze względu na jej szczególny charakter. Dotyczyła bowiem podwójnego zabójstwa (morderstwa) o podłożu kryminalnym, dokonanego przez młodocianego sprawcę na żydowskich ofiarach. W artykule przedstawiono, jak wyglądała praktyka stosowania prawa karnego w Generalnym Gubernatorstwie, mająca charakter przyspieszony i uproszczony. Podkreślono kwestię niejasności prawa, niepewności sytuacji oskarżonego oraz braku możliwości skutecznej obrony. Rozwój nazistowskiego prawa karnego następował w kierunku prawa karnego sprawcy. Niemieckie prawo karne stosowało bezwzględnie karę śmierci albo rozszerzało jej stosowanie.
Finansowanie
Artykuł został opracowany w ramach projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (2020/39/B/HS5/02111).
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych.
Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rządu RP [emigracyjnego] w Londynie: 105.
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Milanówku.
Sąd Specjalny w Warszawie: 644.
Ambos K., National Socialist Criminal Law, Baden-Baden 2019. DOI: https://doi.org/10.5771/9783845299259
Ambos K., Nazi Criminology: Continuity and Radicalisation, „Israel Law Review” 2020, t. 53, z. 2, s. 259–287. DOI: https://doi.org/10.1017/S0021223720000072
Fishman S., Dean M., Radzymin [w:] M. Dean, M. Hecker (red.), The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, t. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, Indiana 2012.
Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach 1939–1945, Warszawa 2020.
Graczyk K., Pierwszy Sondergericht na ziemiach polskich. Z działalności Sądu Specjalnego w Częstochowie (Sondergericht Tschenstochau) (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2022, z. 2, s. 179–219. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2022.2.8
Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. 18, z. 2, s. 165-201. DOI: https://doi.org/10.15290/mhi.2019.18.02.08
Graczyk K., Z organizacji i działalności Sądu Specjalnego w Kielcach (Sondergericht Kielce) (1939–1945), „Zeszyty Prawnicze” 2023, t. 23, nr 1, s. 79–126. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2023.23.1.04
Graver H.P., Der Krieg der Richter. Die deutsche Besatzung 1940–1945 und der norwegische Rechtsstaat, Baden-Baden 2019. DOI: https://doi.org/10.5771/9783845296296
Graver H.P., Judges Against Justice. On Judges When the Rule of Law is Under Attack, Berlin – Heidelberg 2015. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-44293-7
Gruchmann L., Rechtssystem und nationalsozialistische Justizpolitk [w:] M. Broszat, H. Möller (red.), Das Dritte Reich: Herrschaftsstruktur und Geschichte, München 1983.
Janicki K., Zarobki i ceny [w:] Okupowana Polska w liczbach, Warszawa 2022.
Kalmbach P.L., Das System der NS-Sondergerichtsbarkeiten, „Kritische Justiz” 2017, t. 50, z. 2, s. 226–235. DOI: https://doi.org/10.5771/0023-4834-2017-2-226
Kalmbach P. L., Schutz der geistigen Wehrkraft“: NS-Strafrechtsreformen für den „totalen Krieg”, „JuristenZeitung” 2015, t. 50, z. 17, s. 814–819. DOI: https://doi.org/10.1628/002268815X14331690196357
Konieczny A., Pod rządami wojennego prawa karnego Trzeciej Rzeszy. Górny Śląsk 1939–1945, Warszawa – Wrocław 1972.
Konopka T., Zadzierzgnięcie [w:] G. Teresiński (red.), Medycyna sądowa. Tanatologia i traumatologia sądowa, t. 1, Warszawa 2019.
Kulesza W., Sędziowie sądów specjalnych III Rzeszy i ich „zdrowe poczucie narodowe”, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, t. 43, nr 4, s. 253–278. DOI: https://doi.org/10.19195/2300-7249.43.4.20
Majer D., „Non-Germans” under the Third Reich. The Nazi Judicial and Administratice System in Germany and Occupied Eastern Europe, with Special Regard to Occupied Poland, 1939–1945, Lubbock 2013.
Makowski W., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1937.
Mezger E., Kriegsstrafrecht und Kriegsverfahrensrecht, „Zeitschrift der Akademie für Deutsches Recht” 1940.
Młynarczyk J.A., „Akcja Reinhard” w gettach prowincjonalnych dystryktu warszawskiego 1942–1943 [w:] B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka (red.), Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, Warszawa 2007.
Nehlsen H., Der Zweite Weltkrieg in Seiner Wirkung auf das Strafrecht Während der NS-Zeit. Der Krieg als argument [w:] V. Schubert (red.), Der Zweite Weltkrieg und die Gesellschaft in Deutschland. 50 Jahre danach. Wissenschaft und Philosophie, Interdisziplinäre Studien, t. 8, Sankt Ottilien 1992.
Pauer-Studer H., Justifying Injustice. Legal Theory in Nazi Germany, Cambridge 2020. DOI: https://doi.org/10.1017/9781316671412
Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Warszawa 2021.
Venema D. (red.), Supreme Courts Under Nazi Occupation, Amsterdam 2022. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv31nzkwq
Vormbaum T., Bohlander M., A Modern History of German Criminal Law, Berlin – Heidelberg 2014. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-37273-5
Wachsmann N., Hitler’s Prisons. Legal Terror in Nazi Germany, New Haven – London 2004.
Waite R.G. , Serious Juvenile Crime in Nazi Germany [w:] R.F. Wetzell (red.), Crime and Criminal Justice in Modern Germany, New York – Oxford 2014. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qct7p.13
Werle G., Justiz-Strafrecht und polizieiliche Verbrechensbekämpfung im Dritten Reich, Berlin – New York 1989. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110891881
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Zurné J.J., Le pays attend de vous une attitude ferme et sans équivoque. The Belgian Judiciary and ‘Judicial Sabotage’ 1940–1950, „Crime, Histoire & Sociétés” 2021, t. 25 nr 2, s. 109–132. DOI: https://doi.org/10.4000/chs.3075
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Hubert Mielnik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
od 2023 r. 