Status dzielnicy krakowsko-sandomierskiej w XIII wieku (ducatus, terra, provincia, dominium, territorium, districtus, castelania)

Abstrakt

W skład Małopolski wchodziły dwie ziemie, krakowska i sandomierska, których odrębność może wywodzić się nawet z czasów przedpiastowskich, jednak ziemia sandomierska nie była wyróżniana w tytulaturze książąt rządzących Małopolską do połowy XIII w. Kazimierz Sprawiedliwy tytułował się jako dux Poloniae, podobnie określał się władający dzielnicą krakowsko-sandomierską i łęczycko-sieradzką Leszek Biały. Henryk Brodaty występował zwykle jako dux Zlezie et Polonie, choć użył też tytułu dux Cracovie at eciam Silesie. Konrad Mazowiecki posłużył się analogiczną tytulaturą – jako książę Mazowsza i Krakowa wydał dokument dla klasztoru jędrzejowskiego. Z okresu walk o władzę w Małopolsce w latach 1228-1243 pochodzą dokumenty wydane przez książąt tytułujących się dux Sandomiriensis. Dopiero w okresie krakowskich rządów Bolesława Wstydliwego utrwaliło się używa-nie tytułu dux Cracoviensis et Sudomiriensis, zaś w odniesieniu do księżnej ducissa Cracouie et Sandomirie, choć częściej ducissa predictarum terrarum". Tylko w jednym dokumencie z 1277 r. dla Ottokara czeskiego Bolesław Wstydliwy wystąpił z tytułem dux Cracovie, co może być związane z odbiorcą dokumentu, siedzibą księcia był bowiem Kraków, dlatego za granicą mógł być on postrzegany jako książę krakowski.