Słowa kluczowe
Rada Regencyjna
ochrona zabytków
II Rzeczpospolita
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 113
Liczba pobrań: 40
Abstrakt
Dekret Rady Regencyjnej z 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury był pierwszą polską regulacją prawną poświęconą ochronie zabytków. Akt ten pozwolił stworzyć podstawy prawne potrzebne do zbudowania struktury organizacyjnej związanej z ochroną zabytków, a także określił ramy przyszłej ochrony. W piśmiennictwie prawniczym szczegółowo omówiono dekret oraz historyczne tło towarzyszące jego przyjęciu, ale mniej miejsca poświęcono historii legislacyjnej prac nad tym aktem (pre-legislative history). W literaturze często podkreśla się, że wydanie przepisów prawnych dotyczących zabytków na tak wczesnym etapie tworzenia się państwa polskiego świadczy o ważkości tego tematu i wizjonerstwie ówczesnych elit politycznych. Tymczasem przyjęcie dekretu o opiece nad zabytkami sztuki i kultury było dla ówczesnych decydentów równie ważne co inne sprawy publiczne i społeczne, dlatego nie należy zbyt mocno amplifikować okoliczności przyjęcia dekretu.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej.
Archiwum Akt Nowych, Protokoły z posiedzeń Prezydium Rady Ministrów, t. 4.
Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz.Pr.P.P. Nr 16, poz. 36).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 29, poz. 265).
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.).
Bielska-Brodziak A., Śladami prawodawcy faktycznego. Materiały legislacyjne jako narzędzie wykładni prawa, Warszawa 2017.
Chwalba A., Historia Polski 1795–1918, Kraków 2000.
Demetrykiewicz W., Konserwatorstwo dla zabytków archeologicznych: studyum ze stanowiska dziejów kultury i nauki porównawczej prawa, Kraków 1886.
Dettloff P., Z dziejów zjazdów konserwatorskich w Polsce. W stulecie I Zjazdu Miłośników Zabytków Ojczystych, „Ochrona Zabytków” 2010, nr 1–4, s. 279–287.
Dobosz P., Ponadczasowe wartości dekretu Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury [w:] W. Szafrański, K. Zalasińska (red.), Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego, Poznań 2009.
Dobosz P., Prawny fundament ochrony zabytków w Polsce [w:] J. Rulewicz, R. Marcinek (red.), Działaj i miej nadzieję. Stulecie państwowych służb konserwatorskich w Polsce 1918–2018, Warszawa 2018.
Gaczoł A., Z dziejów ochrony i konserwacji zabytków w Polsce [w:] J. Rulewicz, R. Marcinek (red.), Działaj i miej nadzieję. Stulecie państwowych służb konserwatorskich w Polsce 1918–2018, Warszawa 2018.
Gaczoł A., Z dziejów państwowej służby ochrony zabytków w Polsce [w:] 90 lat Służby Ochrony Zabytków w Polsce, Wrocław 2008.
Goclon J., Gabinety Królestwa Polskiego 1917–1918. Skład, funkcjonowanie i działalność, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2013, t. 6, nr 2, s. 149–178.
J.K., Opieka nad zabytkami w prawodawstwie europejskim, „Przegląd Techniczny” 1915, nr 43 i 44, s. 418–423; nr 47 i 48, s. 456–457.
Jankowska-Sabat M., Zabytek nieruchomy a dziedzictwo architektoniczne. Uwagi w związku z ratyfikacją Konwencji o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2012, nr 3440, Przegląd Prawa i Administracji, t. LXXXVIII, s. 23–55.
Krasowski K., II Rzeczpospolita (1918–1939) [w:] J. Wiewiorowski (red.), Historia ustroju państwa, Poznań 2002.
Krawczyk J., Nazwać, żeby ocalić. Klasycy myśli konserwatorskiej wobec reliktów przeszłości, Toruń 2020.
Ministerstwo Sztuki i Kultury, Opieka nad zabytkami i ich konserwacja, Warszawa 1920.
Muczkowski J., Jak konserwować zabytki przeszłości?, Kraków 1904.
Muczkowski J., Ochrona zabytków, Kraków 1914.
Muczkowski J., Stan dzisiejszej nauki o konserwacyi zabytków [w:] Pamiętnik pierwszego zjazdu miłośników ojczystych zabytków w Krakowie w dniach 3 i 4 lipca 1911 roku, Kraków 1912.
Pruszyński J., Ochrona zabytków w Polsce. Geneza, organizacja, prawo, Warszawa 1989.
Pruszyński J., Ochrona zabytków w II Rzeczpospolitej – zagadnienia prawne [w:] Konserwator i zabytek, Warszawa 1991.
Pruszyński J., Organizacja ochrony zabytków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ochrona Zabytków” 1988, t. 41, nr 2, s. 75–85.
Szafrański W., Opinia do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków w kontekście obrotu dobrami kultury, przeciwdziałania zjawisku fałszerstw oraz analiza skutków wprowadzenia proponowanych regulacji, z uwzględnieniem możliwych systemowych rozwiązań prawnych w tym zakresie (druk senacki nr 948), https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/6931/plik/oe-471.pdf.
Szmygin B., Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków, Lublin–Warszawa 2023.
Szymaniec P., Polska myśl konserwatorska przełomu XIX I XX w. a rozwiązania dekretu rady regencyjnej z dnia 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury [w:] M. Różański (red.), Ochrona dóbr kultury w rozwoju historycznym, Olsztyn 2017.
Tomkowicz S., Stosunek muzeów sztuki do konserwacyi zabytków [w:] Pamiętnik pierwszego zjazdu miłośników ojczystych zabytków w Krakowie w dniach 3 i 4 lipca 1911 roku, Kraków 1912.
Winnicki Z.J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1918), Wrocław 2017.
Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Warszawa 2010.
Zalasińska K., Zalecenia dotyczące wdrożenia prawodawstwa UNESCO do polskiego porządku prawnego, „Biuletyn Informacyjny PKN ICOMOS” 2013, nr 1, s. 221–306.
Zeidler K., Marcinkowska M. (red.), Dekret Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z komentarzem, czyli eseje o prawie ochrony dziedzictwa kultury, Gdańsk 2017.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Damian Staniszewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.