Słowa kluczowe
Wielkie Księstwo Litewskie
Rzeczpospolita Obojga Narodów
obrady sejmu
zamek w Grodnie
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 137
Liczba pobrań: 73
Abstrakt
Akt unii lubelskiej przewidywał funkcjonowanie wspólnych dla Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego sejmów. Od 1673 r. co trzeci z nich miał się odbywać w Grodnie. Miasto nie było jednak dobrze przygotowane do podjęcia licznej szlachty, urzędników królewskich, zagranicznych posłów czy kupców. Kłopotem była przede wszystkim niewystarczająca liczba miejsc noclegowych i ich wysokie ceny. Brak spichlerzy powodował trudności z zaopatrzeniem miasta w żywność. Codzienne funkcjonowanie utrudniały też zanieczyszczone, błotniste ulice oraz stwarzająca ryzyko pożaru drewniana zabudowa. Przez cały okres organizowania w Grodnie obrad sejmowych musiano zmagać się ze zniszczeniami wojennymi. Sejmy utrudniały funkcjonowanie w mieście lokalnego sądu grodzkiego. Mimo to Litwini zabiegali o utrzymanie praktyki ich zwoływania, upatrując w niej zachowania właściwego statusu swojego państwa.
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, zespół 8 (Archiwum Kameralne), sygn. I/10.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, zespół 354 (Archiwum Warszawskie Radziwiłłów), dział II, nr 3162.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, zespół 459 (Zbiór Józefa Jodkowskiego), sygn. 5.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Ordynacji Zamojskiej, sygn. 931.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. 5620/II.
Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795, wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019.
Akta unji Polski z Litwą 1385–1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932.
Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommissieju, t. 7: Akty gorodnenskago grodskago suda, Wilna 1874.
Bernoulli J., Podróż po Polsce 1778 [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963, s. 327–476.
Cox W., Podróż po Polsce 1778 [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963, s. 559–704.
Forster G., Dziennik podróży po Polsce [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 2, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963, s. 41–104.
Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos (1788–1790), wyd. R. Jurgaitis, A. Stankevič, A. Verbickienė, Vilnius 2015.
Naruszewicz A.S., Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa 2008.
Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 3: 1647–1656, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Schlemüller W., Dyaryusz podróży polskiej na seym grodzieński roku Pańskiego 1752 odbytej, „Litwa i Ruś. Miesięcznik ilustrowany, poświęcony kulturze, dziejom, krajoznawstwu i ludoznawstwu” 1912, t. 2, z. 1, s. 9–26.
Schulz F., Podróże Inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791–1793 [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 2, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963, s. 381–674.
Tukalski Nielubowicz M., Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego grodzienskiego szescioniedzielnego roku Panskiego MDCCLXXXIV. dnia 4. miesiąca pazdziernika odprawuiącego się, Warszawa 1785.
Volumina Constitutionum, t. II: 1550–1609, vol. 1: 1550–1585, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2005.
Volumina Constitutionum, t. IV: 1641–1668, vol. 2: 1659–1668, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2017.
Volumina Constitutionum, t. V: 1669–1696, vol. 1: 1669–1676, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2022.
Volumina Constitutionum, t. V: 1669–1696, vol. 2: 1677–1696, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2023.
Volumina Legum, t. 7, Petersburg 1860.
Volumina Legum, t. 9, Kraków 1889.
Zbiór mów w czasie sejmu sześcio-niedzielnego roku 1784 mianych w Grodnie, Wilno [1784].
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. 4, Warszawa 1886.
Ciesielski T., Sejm brzeski 1653 r. Studium z dziejów Rzeczypospolitej w latach 1652–1653, Toruń 2004.
Czapliński W., Sejm w latach 1587–1696 [w:] J. Michalski (red.), Historia sejmu polskiego, t. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1984, s. 217–299.
Dubas-Urwanowicz E., Grodno do XVIII wieku. Miasto i ludność [w:] A. Woltanowski, J. Urwanowicz (red.), Grodno w XVIII wieku. Miasto i ludność (na tle trendów rozwojowych od średniowiecza do 1939 roku), Białystok 1997, s. 5–26.
Filipczak W., Chronologia sejmów z lat 1764–1793 [w:] L.A. Wierzbicki, D. Kupisz (red.), Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), Warszawa 2021, s. 281–312.
Gordziejew J., Socjotopografia Grodna w XVIII wieku, Toruń 2009.
Hajduk O.M., Kilka uwag o batoriańskiej przebudowie Starego Zamku w Grodnie oraz jej współczesnej rekonstrukcji, „Biuletyn Historii Sztuki” 2021, t. 83, nr 4, s. 843–858. DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.1075
Jodkowski J., Grodno, Wilno 1923.
Kanecki O., Status Wielkiego Księstwa Litewskiego w poglądach osiemnastowiecznej szlachty – prowincja czy równorzędny Koronie Królestwa Polskiego [w:] D. Szpoper, P. Dąbrowski (red.), Suwerenność, autonomia i podmiotowość, Sopot 2023, s. 206–217.
Kinkowicz A., Mieszczańska architektura Grodna w okresie istnienia WKL, „Rocznik Grodzieński” 2008, nr 2, s. 18–55.
Kobierecki M., Korespondencja Stanisława Augusta z konsyliarzem Rady Nieustającej Antonim Dziekońskim w latach 1779–1784, „Przegląd Nauk Historycznych” 2013, r. 12, nr 2, s. 71–102. DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.12.02.03
Kołodziej R., Chronologia sejmów polskich z lat 1674–1695 [w:] L.A. Wierzbicki, D. Kupisz (red.), Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), Warszawa 2021, s. 185–206.
Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
Kołodziej R., Przebudowa pałacu Radziwiłłów w Grodnie w 1686 r. na tle pierwszych dwóch sejmów grodzieńskiech [w:] Wialikaje Kniastwa Litouskaje. Paliityka, ekanomika, kultura. Zbornik nawukowych artykułau u dzwiuch czastkach, cz. 2, Minsk 2017, s. 54–61.
Kołodziej R., Sejm z 1718 roku na tle pierwszych sejmów grodzieńskich. Uwagi na temat wybranych elementów procedury sejmów w Grodnie [w:] A. Perłakowski, M. Wyszomirska, M. Zwierzykowski (red.), W podróży przez wiek osiemnasty... Studia i szkice z epoki nowożytnej, Kraków 2015, s. 41–50.
Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948.
Kosińska U., Chronologia sejmów z lat 1718-1733 [w:] L.A. Wierzbicki, D. Kupisz (red.), Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), Warszawa 2021, s. 221–249.
Kowalczyk J., Pałace i dwory późnobarokowe w mieście Grodnie [w:] J. Lileyko (red.), Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI–XVIII w., Lublin 2000, s. 451–470.
Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku), Warszawa 1995.
Lileyko J., Przebudowa grodzieńskich pałaców Batoriańskiego i Sapieżyńskiego na gmach sejmowy w 1717–1718 roku [w:] M. Boberska (red.), Między Padwą a Zamościem. Studia z historii sztuki i kultury nowożytnej ofiarowane profesorowi Jerzemu Kowalczykowi, Warszawa 1993, s. 263–274.
Lileyko J., Przebudowa Starego Zamku w Grodnie na cele sejmowe w latach 1673–1678 [w:] J. Kowalczyk (red.), Kultura artystyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce baroku, Warszawa 1995, s. 129–145.
Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.
Łappo I.I., Wielikoje Kniażestwo Litowskoje za wriemia ot zakluczenija Lublinskoj unii do smierti Stiefana Batorija (1569–1586), t. 1, Sankt-Peterburg 1901.
Łaszewski R., Sejm Polski w latach 1764–1793. Studium historyczno-prawne, Warszawa–Poznań 1973.
Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678–1679, Wrocław 1985.
Palkij H., Chronologia sejmów z lat 1734–1762 [w:] L.A. Wierzbicki, D. Kupisz (red.), Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), Warszawa 2021, s. 251–280.
Paulouskaya H., Zainteresowanie życiem publicznym w grodzieńskich kronikach klasztornych z XVII–XVIII wieku – zarys problematyki, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka” 2011, r. 18, nr 1 (35), s. 18–19
Rachuba A., Parliamentarism of the Grand Duchy of Lithuania, the Fourteenth–Eighteenth Centuries, „Przegląd Sejmowy” 2021, nr 6 (167), s. 43–83. DOI: https://doi.org/10.31268/PS.2021.74
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
Sliž N., Inwentar Staroga zamka u Garodni 1675 g., „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2019, nr 51, s. 20–26.
Sliž N., Zamki grodzieńskie w drugiej połowie XVIII wieku, „Częstochowskie Teki Historyczne” 2016, t. VI, s. 51–90.
Stroynowski A., Kultura obrad sejmu Rzeczypospolitej w XVIII wieku [w:] Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė: tarp tradicijų ir naujovių, oprac. R. Šmigelskytė-Stukienė, Vilnius 2014, s. 16–34.
Stroynowski A., Obrady sejmu grodzieńskiego 1784 roku. Studium z dziejów kultury parlamentarnej, Częstochowa 2020.
Szwed W., Grodzieńskie sejmy Rzeczypospolitej, „Białostocczyzna” 1998, nr 1(49), s. 30–35.
Szymański S., Pałac królewski w Grodnie, „Rocznik Białostocki” 1966, t. 6, s. 297–333.
Szymański S., Urbanistyczno-architektoniczne formowanie się Grodna w okresie od XIV do XVIII wieku, „Rocznik Białostocki” 1970, t. 9, s. 237–263.
Ujma M., Grodno w świetle relacji «Les Nouvelles Ordinaires et Extraordinaires» z lat panowania Jana III Sobieskiego [w:] A. Smalianczuk, N. Sliž (red.), Garadzenski palimpsest 2011. Asoba, gramadstwa, dzierżawa XV-XX stst., Minsk 2012, s. 96–111.
Volkau M., Stary Zamek w Grodnie od końca XVI w. do początków XVIII w. Architektura oraz układ funkcjonalny, „Artifex Novus” 2023, nr 7, s. 78–104. DOI: https://doi.org/10.21697/an.13461
Wierzbicki L.A., O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673 roku, Lublin 2005.
Wojciechowski J., Stary zamek w Grodnie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1938, r. VI, nr 2, s. 119–142.
Zakrzewski A., Litewskie odrębności sejmu Rzeczypospolitej [w:] V.V. Anìpârkoŭ, D.V. Vìcko, A.U. Macuk (red.), Parlamentaryzm u Wialikim Kniastwie Litouskim u XVIII stagoddzi. Zbornik nawukowych artykulau, Minsk 2020, s. 8–26.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Oskar Kanecki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.