Prawo i zwyczaj w praktyce małopolskich sądów wiejskich XV - XVIII wieku

Abstrakt

Problematyka prawnoustrojowa i prawnosądowa wsi polskiej weszła na stałe do polskiej nauki historycznoprawnej już w pierwszej połowie ubiegłego stulecia. Zapoczątkowane wówczas badania nad kolonizacją na prawie niemieckim w średniowiecznej Polsce nie mogły pominąć różnorodnych aspektów prawnych z tą kolonizacją związanych, równie istotnych, a może nawet ważniejszych od wszelkich innych problemów etnicznych, społeczno-gospodarczych i kulturalnych. Nie wszystko jednakże, co dotyczy szeroko pojętego porządku prawnego, w jakim pozostawała ludność chłopska od końca wieków średnich do schyłku XVIII stulecia, zostało przez naukę równomiernie potraktowane i wystarczająco już zbadane. W szczególności, koncentrując główną uwagę na ogólnym położeniu prawnym tejże ludności jako stanu i na strukturze organizacyjnej sądownictwa wiejskiego w dobie pokolonizacyjnej, nie podjęto na równie szeroką skalę systematycznych i kompleksowych studiów nad prawem sądowym, stosowanym przez różne organy i instancje wiejskiego wymiaru sprawiedliwości, zarówno materialnym, jak też formalnym. W rezultacie na temat tzw. prawa chłopskiego vel wiejskiego weszły do naukowego obiegu poglądy nierzadko ogólnikowe, wywodzące się najczęściej ze staropolskiego ustawodawstwa, zbiorów polskiego i niemieckiego prawa zwyczajowego oraz dawnego piśmiennictwa prawniczego, ale nie poparte znajomością wiejskiej praktyki sądowej dnia codziennego.