Ze studiów nad prawem polskim w państwie krzyżackim w XIV i XV wieku

Abstrakt

I. Wstęp. II. Ludność polska i prawo polskie na terytorium Zakonu. III. Podstawy powstawania obowiązków prawa polskiego. IV. Treść ciężarów prawa polskiego. V. Ciężary prawa magdeburskiego i prawa chełmińskiego. VI. Zakres terminu "prawo polskie". Problem określony w tytule nie jest nowy i nie wzbudza już takich, emocji, jakie wzbudzał niegdyś. Ponowne jego podjęcie spowodowane jest tym, że dla pełnego wyświetlenia wymaga on jeszcze badań szczegółowych. Niniejsza próba takich badań oparta jest na wykorzystaniu informacji zawartych w rękopisie Księgi komturstwa gdańskiego z lat 1284-1435, przechowywanej w Wojewódzkim Archiwum Państwowym, w Gdańsku (sygnatura 300, 81 nr 1), a przygotowywanej do druku przez ośrodek naukowy toruński (Karola Ciesielska i Irena Janosz-Biskupowa). Księga zawiera kopie przywilejów udzielonych różnym osobom przez komtura gdańskiego, a także kopie umów i innych. dokumentów. Znajduje się wśród nich 110 nadań wsi na prawie chełmińskim, 19 na prawie polskim, 18 na prawie magdeburskim, 2 na prawie lubeckim i 1 na prawie niemieckim (bez bliższego jego określenia). W sześciu przypadkach nadanie określone jest jako nadanie na prawie rycerskim. Zawarte w Księdze informacje nie mogą stanowić jeszcze podstawy do wysunięcia definitywnych twierdzeń. Mogą one mieć tylko charakter hipotez roboczych i mogą służyć do sformułowania pytań, stawianych temu źródłu przez badaczy dla wyjaśnienia problemu prawa polskiego w państwie krzyżackim. Dzieje się tak dlatego, że Księgą ma zasięg terytorialny ograniczony do jednego tylko komturstwa. Ograniczony jest także zasięg chronologiczny. Nie wiadomo ponadto, czy Księga stanowi kompletny zbiór kopii wydanych przez komtura gdańskiego dokumentów. Obecność w niej kopii różnego pochodzenia oraz przemieszanie wpisów pod względem chronologicznym zdaje się wskazywać na to, że nie była ona prowadzona systematycznie na bieżąco, lecz że została spisana jednorazowo w XV w.