Trybunał Koronny lat 1648-1668 w opinii szlachty

Abstrakt

W skąpej literaturze dotyczącej dziejów Trybunału dawnej Rzeczypospolitej z trudnością dają się odnaleźć prace prezentujące obraz tej instytucji w opinii szerokich kręgów szlachty. Jak się zdaje, dopiero w ostatnich latach problematyka ta znalazła odbicie w studiach historyków prawa, mianowicie w pracach W. Maisla i H. Lisczyka¹. Dla tego typu badań podstawowym zespołem źródeł są sejmikowe lauda i instrukcje poselskie. Zawarte w nich liczne postulaty, a także głosy krytyczne dotyczą wielu aspektów działalności Trybunału, pozwalając przy tym opinie takie rejestrować i badać w sekwencjach obejmujących dziesięciolecia i całe okresy historyczne. Pewnym mankamentem instrukcji sejmikowych jest ich lakoniczność, w szczególności brak szerszego rozwinięcia i uzasadnienia zgłaszanych propozycji, postulatów i krytyk. Bogatszej treściowo informacji w tym zakresie należy poszukiwać w innego rodzaju źródłach, takich jak: publicystyka, literatura polityczna, korespondencja, poezja okolicznościowa itp. Nie bez znaczenia jest przy tym objęcie badaniami jak największej liczby sejmików tak, aby uzyskać szersze tło porównawcze dla opinii wyrażanych przez tzw. sejmiki „górne” (średzki, proszowicki). Nie zawsze bowiem opinie sejmików „górnych” pokrywają się z opiniami pozostałych. Z kolei zaś zgłaszanie tych samych lub podobnych żądań i uwag krytycznych przez sejmiki z różnych, odległych nieraz ziem i prowincji, nadaje im większy stopień powszechności i wiarygodności.