Walka Cywilna w latach 1939-1945. Pojęcie — struktury — rodzaje

Abstrakt

Pojęcie Walki Cywilnej w okresie okupacji w Polsce powstało jako wyraz najprostszego przeciwstawienia dwóch form oporu wobec okupanta: oporu zbrojnego (łącznie z działaniami organizacyjnymi wojskowymi, wywiadem, przygotowywaniem walki zbrojnej) oraz oporu na różnych odcinkach życia w zasadzie niezwiązanego z użyciem siły. Niewątpliwie twórcy terminu walka cywilna pragnęli niejako nobilitować wszelkie formy przeciwstawiania się okupantowi czy okupantom, takie formy, które nie miały charakteru najbardziej pociągającego oporu wojskowego. Jeżeli stosowano termin walka cywilna a nie opór cywilny, chciano m.in. podkreślić czynny a zarazem ryzykowny charakter jakiegokolwiek oporu stawianego bez broni w ręku w warunkjach totalitarnej wojny. Robiono tak, choć oczywiście wiele dziedzin traktowanych jako formy walki cywilnej było dziedzinami par excellence oporu biernego. W Polsce Podziemnej nie znano przecież (bądź niezwykle rzadko ten termin występował) terminu opór cywilny. Termin ten pojawił się w istocie dopiero w historiografii po II wojnie światowej i był to niewątpliwie wpływ rozważań nad ruchem oporu, prowadzonych z perspektywy krajów Europy Zachodniej i Skandynawii, których to krajów doświadczenia okupacyjne były nieraz jaskrawo odmienne od doświadczeń polskich. Stąd — co wiązało się także z faktem, iż problematyka Polskiego Państwa Podziemnego (PPP) była słabo znana w historiografii światowej (a zazwyczaj przemilczana przez historyków związanych z komunistyczną indoktrynacją)¹ — do dziś w historiografii europejskiej i amerykańskiej termin walka cywilna w zasadzie nie jest znany, a znajomość polskich realiów nadal pozostaje zaskakująco słaba².