Walka szlachty litewskiej o zachowanie III Statutu w drugiej połowie XVIII wieku

Abstrakt

Okres rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego charakteryzowało - obok zakrojonych na szeroką skalę prób reformy ustroju politycznego Rzeczypospolitej - także podejmowanie działań kodyfikacyjnych, mających za cel stworzenie jednolitego dla całego państwa systemu prawa sądowego. Działania te, przypadające na lata 1776-1780 oraz na okres Sejmu Czteroletniego, stanowiły w opinii szlachty litewskiej zagrożenie dla dalszego istnienia obowiązującego w Wielkim Księstwie od 1588 r. III Statutu litewskiego. Przywiązanie Litwinów do swego prawa nie mogło pozostać bez wpływu na ich stosunek do zamierzeń kodyfikacyjnych. Przebadanie stanowiska szlachty prowincji litewskiej wobec podejmowanych prób stworzenia wspólnej dla całego państwa kodyfikacji stanowi jeden z elementów szerszego zjawiska walki Litwinów o zachowanie swej odrębności ustrojowej w obrębie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Stanowi także przyczynek do badań nad funkcjonowaniem III Statutu litewskiego i jego odbiorem w świadomości społecznej. Prace kodyfikacyjne podjęte zostały na sejmiku.