Przysięga marszałka poselskiego na sejmach lat 1648-1668

Abstrakt

Sprawa przysięgi marszałka poselskiego szczególnie uwidacznia polityczny charakter jego funkcji w sejmie. Pojawia się ona w momencie konfliktu, wzmożonego napięcia i nieufności tak między stanami sejmowymi, jak też w samej Izbie Poselskiej. Gdy na sejmie konwokacyjnym w lipcu 1648 r. wybuch rebelii kozackiej wywołał ostrą krytykę polityki dworu, oskarżanego o podburzanie Kozaków —- większość posłów domagała się przeprowadzenia w tej sprawie dochodzenia, zobowiązując swego marszałka do kierowania tą akcją. Ponieważ jednak najwidoczniej nowoobrany marszałek (Bogusław Leszczyński, starosta generalny wielkopolski) nie budził całkowitego zaufania, próbowano zobowiązać go do lojalności przysięgą, a jednocześnie przeforsować odpowiednią konstytucję. I jedno i drugie zamierzenie natrafiło na silny opór przeciwników ograniczenia wolności szlacheckich sumień, toteż O przysiędze dyrektorów długa była kontrowersyja: mają-li przysięgać albo nie. Stanęło, że nie będą przysięgać¹.