Organizacja poboru podatków pokoszyckich do połowy XVI wieku

Abstrakt

Problem ściągania podatków w XV — XVI w. nie doczekał się dotychczas osobnego studium. Pomijamy w syntezach, w opracowaniach szczegółowych dotyczących skarbowości z reguły traktowany jest marginalnie. Nie zastanawiano się nad tym, czy istniały różnice między poborem podatków stałych i nadzwyczajnych3. Mimo to w literaturze przyjęto pogląd że w piętnasto- i szesnastowiecznej Polsce stosowano jeden, jednolity system ściągania podatków, zapominając już nie tylko o powszechnym w feudalizmie partykularyzmie, lecz nawet o różnorodności kategorii dóbr ziemskich, w których osiadli chłopi zobowiązani byli do świadczeń publicznych. Systemem powszechnie panującym miał być pobór przeprowadzany przez dominium. „Poborcy korzystali z pomocy właścicieli wsi w zbieraniu podatku” — w praktyce zatem rola dominium sprowadzać się miała do zebrania przez urzędników pańskich należnej kwoty od poszczególnych poddanych i przekazania zgromadzonej sumy do rąk wyznaczonego poborcy.