Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu
PDF

Słowa kluczowe

Generalne Gubernatorstwo
sądownictwo polskie (nieniemieckie)
prawo nazistowskie
II wojna światowa

Jak cytować

Mielnik, H. (2020). Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu. Czasopismo Prawno-Historyczne, 72(1), 211–240. https://doi.org/10.14746/cph.2020.1.12

Abstrakt

Celem artykułu jest scharakteryzowanie przebiegu postępowania o sprawdzenie prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) przed Wyższym Sądem Niemieckim w Radomiu. W artykule ustalono, jak interpretowana była przez Wydział Sprawiedliwości w Urzędzie Gubernatora Dystryktu Radomskiego przesłanka „interesu publicznego”, niezbędna do wszczęcia postępowania. Wskazane zostały także rodzaje spraw cywilnych i karnych rozpatrywanych w ramach tej procedury. Instytucja ta służyła realizacji szczegółowego nadzoru judykacyjnego nad sądownictwem polskim (nieniemieckim). Prawo sprawdzenia przysługiwało wobec wszystkich „rozstrzygnięć” sądu polskiego (nieniemieckiego), a więc także wobec postanowień (przedstanowczych) niekończących postępowania w sprawie. Analiza orzecznictwa Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu wykazała, że omawiana instytucja służyła uchylaniu i zmianie tych wyroków, które były niezgodne z prowadzoną przez władze niemieckie polityką w Generalnym Gubernatorstwie. Wyższy Sąd Niemiecki w Radomiu w postępowaniach o sprawdzenie orzeczeń sadów polskich (nieniemieckich) nie miał autonomicznej, niezależnej pozycji w orzekaniu, lecz realizował cele polityki niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie.

https://doi.org/10.14746/cph.2020.1.12
PDF

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych

Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie: 105.

Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu Emigracyjnego RP w Londynie: 86.

Archiwum Państwowe w Lublinie

Urząd Okręgu Lublin: 914.

Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim.

Sąd Grodzki w Parczewie: 5.

Archiwum Państwowe w Radomiu.

Niemiecki Sąd Wyższy w Radomiu: 2, 4, 5.

Sąd Apelacyjny w Radomiu 1939-1945: 5, 8.

Akty prawne

Ustawodawstwo polskie

Przepisy przechodnie do ustawy postępowania cywilnego z 19 sierpnia 1917 roku (Dz. Urz. Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego 1917, nr 1).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. Nr 83, poz. 652).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 1932, nr 112, poz. 934).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 roku – Kodeks karny (Dz. U. nr 60 poz. 571).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 roku – Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598).

Ustawodawstwo niemieckie w GG

Rozporządzenie o odbudowie wymiaru sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 26 października 1939 roku (Dz. RGGOP nr 1, s. 4).

Rozporządzenie o sądach specjalnych w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 15 listopada 1939 roku (Dz. RGGOP nr 6, s. 34–36).

Rozporządzenie o sądownictwie niemieckim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 57–63).

Rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 64–68).

Rozporządzenie o przejściu spraw prawnych w sądownictwie niemieckim i polskim z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 68–71).

Rozporządzenie o eksploatacji torfu w Generalnym Gubernatorstwie z 22 kwietnia 1941 roku (Dz. RGG nr 37, s. 235).

Zarządzenie o gospodarce zbożem i paszą w roku gospodarczym 1941/1942 z 17 lipca 1941 roku (Dz. RGG nr 64, s. 419).

Rozporządzenie w sprawie odbudowy wymiaru sprawiedliwości w okręgu Galizien (Galicja) z 1 sierpnia 1941 roku (Dz. RGG nr 68, s. 445)

Literatura

Brewing B., W cieniu Auschwitz. Niemieckie masakry polskiej ludności cywilnej 1939–1945, Poznań 2019.

Golec K., Adw. Edmund Masiak – Czwarty Dziekan Pomorskiej Izby Adwokackiej, „Gdański Kwartalnik Adwokacki” 2017, nr 44.

Klafkowski A., Okupacja niemiecka w Polsce w świetle prawa narodów, Poznań 1946.

Łuczak Cz., Polityka ekonomiczna i ludnościowa hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1993.

Piątkowski S., Historia Adwokatury Radomskiej, Radom 2018.

Raporty Ludwiga Fischera gubernatora dystryktu warszawskiego 1939–1944, wybór i oprac. K. Dunin-Wąsowicz, M. Getter, J. Kaźmierski, J. Kaźmierska, Warszawa 1987.

Sworzeń M., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie, „Prawo i Życie” 1987, nr 40.

Sworzeń M., Sędziowie w podbitym kraju. Oficjalne sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Zeszyty Historyczne” 1999, z. 128.

Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, Warszawa 1988.

Waligórski M., Działalność najeźdźcy hitlerowskiego w dziedzinie jego funkcji ustawodawcy na terenie sądownictwa cywilnego [w:] Ekspertyzy i orzeczenia przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, wybór i przygotowanie do publikacji Cz. Pilichowski, t. II, Warszawa 1979.

Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, Kraków 1941.

Wrzyszcz A., Nadzór Hansa Franka nad sądownictwem w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, t. XIV, z. 2.

Wrzyszcz A., Nadzór niemiecki nad sądownictwem polskim w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945 [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, Księga II, Białystok–Katowice 2010.

Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.

Wrzyszcz A., O organizacji okupacyjnego sądownictwa polskiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Zeszyty Majdanka” 1992, t. XIV.