Spory pomiędzy posesorami a chłopami dóbr Cieni i Michałowa w czasach Księstwa Warszawskiego
PDF

Słowa kluczowe

powinności chłopskie
Kodeks Napoleona
Księstwo Warszawskie

Jak cytować

Pomianowski, P. Z. (2021). Spory pomiędzy posesorami a chłopami dóbr Cieni i Michałowa w czasach Księstwa Warszawskiego. Czasopismo Prawno-Historyczne, 72(2), 63–72. https://doi.org/10.14746/cph.2020.2.4

Abstrakt

Okres Księstwa Warszawskiego miał charakter przejściowy, jeśli chodzi o relacje pomiędzy ziemiaństwem a chłopstwem. Narzucone kapitalistyczne francuskie prawo cywilne zupełnie nie współgrało z na poły feudalnymi realiami polskiej wsi. Napoleon w artykułem 4 konstytucji zniósł poddaństwo. Niedługo później Fryderyk August wydał dekret grudniowy, którego znaczenie i skutki – mimo bogatej literatury przedmiotu – do dnia dzisiejszego są niezmiernie trudne do określenia. W czasach Polski Ludowej, w okresie wzmożonych badań nad wyzyskiem chłopów i oporem wsi czasów feudalnych i burżuazyjnych, twierdzono, że dekret oznaczał zniesienie własności podzielonej w odniesieniu do gospodarstw chłopskich i wyzucie włościan z ich praw. Te kategoryczne twierdzenia formułowano z reguły bez uwzględnienia źródeł o proweniencji sądowej, a te ostatnie zdają się sugerować, że rzeczywistość była o wiele bardziej skomplikowana. W artykule omówiono spory, które chłopi z Cieni i Michałowa toczyli z posesorami tych wsi przed Trybunałem Cywilnym Pierwszej Instancji w Kaliszu. Charakterystyczne, że w świadomości chłopów, ale i opinii sędziów, dekret grudniowy nie przekreślił bynajmniej wzajemnych uprawnień i obowiązków ziemian i gromad chłopskich, których źródłem były zwyczaje oraz wystawiane przez stulecia różnego rodzaju dokumenty.

https://doi.org/10.14746/cph.2020.2.4
PDF

Bibliografia

AGAD, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie.

AGAD, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych.

Bobińska C., Polskie zakupieństwo a francuska censive, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia historica” 1992, t. 46.

Bortkiewicz F., Nadziały i powinności chłopów pańszczyźnianych w dobrach prywatnych Królestwa Polskiego, Warszawa 1958.

Brodowska H., Historia społeczno-gospodarcza chłopów polskich w zaborze rosyjskim [w:] S. Inglot, Historia chłopów polskich, t. 2, Warszawa 1972.

Code de procédure civile: édition originale et seule officielle, Paris 1806.

Dziennik Praw [Księstwa Warszawskiego], t. 1, 1807.

Dziennik Praw [Księstwa Warszawskiego], t. 2, 1807.

Grynwaser H., Pisma, t. 2, Wrocław 1951.

Heylman A., Rozbiór wykazu hipotecznego, Warszawa 1858.

Mazurkiewicz J., Znaczenie akt notarialnych dla badań nad własnością w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska”, sectio F, 1965, nr 7.

Michalkiewicz S., Historia społeczno-gospodarcza chłopów polskich w zaborze pruskim [w:] S. Inglot (red.), Historia chłopów polskich, t. 2, Warszawa 1972.

Orłowski R., Położenie chłopów w dobrach Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska”, sectio F, 1952, nr 7.

Rajca Cz., Ruch oporu chłopskiego w Królestwie Polskim w latach 1815–1864, Warszawa 1969.

Rozdolski R., Stosunki poddańcze w Galicji, t. 1, Warszawa 1962.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. 1, Warszawa 1880.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. 6, Warszawa 1885.

Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964.

Stankiewicz Z., Sytuacja prawna Polaków na Litwie, Białorusi i Ukrainie w latach 1772–1863 [w:] J. Bardach (red.), Historia państwa i prawa Polski, t. 3: M. Senkowska-Gluck (red.), Od rozbiorów do uwłaszczenia, Warszawa 1981.

Topolski J., Położenie i walka klasowa chłopów w XVIII w. w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Warszawa 1956.

Wiśniewska D., Własność prefabrykancka w Łodzi w latach 1820-1866, Łódź 2019.

Исаев И.А., История государства и права России, Moskwa 1996.