Trwałość pewnej kodyfikacji: 200 lat austriackiego kodeksu cywilnego ABGB

Abstract

Austriacki kodeks cywilny ABGB przetrwał wiele politycznych przesileń, które zmieniały ustrój społeczny, a wraz z nim ramy porządku prawnego. Należą do nich szczególnie wyraźnie widoczne cezury rewolucji roku 1848/49, zastąpienie w 1867 roku monarchii nowostanowej monarchią konstytucyjną, powstanie w 1918 roku republiki oraz przynależność do Rzeszy Niemieckiej w latach 1938-1945. Przetrwał on również wiele szkół prawa prywatnego. Swoją żywotność zawdzięcza chyba nie tyle siłom, które napędzały rozwój prawa prywatnego, a nawet całego porządku prawnego, ile w dużym stopniu swojej pierwotnej koncepcji, opartej na „właściwym", to znaczy logicznym, pozbawionym sprzeczności i zwartym systemie. Dowodzi tego fakt, że kodeks ABGB można było wdrożyć nawet na terenach, które w ogóle nie uczestniczyły w procesie kodyfikacyjnym. Dotyczy to zwłaszcza Lombardo-Wenecji, gdzie przed wprowadzeniem kodeksu cywilnego ABGB obowiązywała włoska wersja Code Civil. Na włoskich przekładach kodeksu ABGB oparła się oryginalna austriacko-włoska szkoła prawa cywilnego, w efekcie czego przejściowo funkcjonowało więcej włoskich niż niemieckich komentarzy do kodeksu cywilnego ABGB. Kodeks ten wywierał nadal silny wpływ na kodyfikacje prawa cywilnego, który przejawiał się również w jego częściowym przejmowaniu, i to w krajach o zupełnie innej strukturze społecznej. Recepcja austriackiego kodeksu cywilnego ABGB miała miejsce zarówno w konserwatywnych, jak i w liberalnych kantonach Szwajcarii; był on wzorem dla własnych kodyfikacji zarówno w państwach niemieckich jak i w państwach południowo-wschodniej Europy.