Losy mancypacji i testamentum per aes et libram w okresie pryncypatu i późnego cesarstwa w świetle dokumentów praktyki prawnej

Abstract

Zagadnieniem dyskutowanym w niniejszym artykule jest mancipatio i jej losy w praktyce prawnej. Pytanie, na które postaram się odpowiedzieć, dotyczy, po pierwsze, obecności mancypacji w praktyce prawnej, tj. jak długo akt mancypacji jako ceremonia był obecny w obrocie prawnym, od którego momentu był jedynie martwym elementem tradycji prawnej. Drugim omawianym przeze mnie zagadnieniem jest moment, w którym nastąpiło ostateczne przesunięcie mancypacji do prawniczej antykwarystyki Imperium. Punktem wyjścia moich rozważań stały się badania nad formą testamentu, w których kluczowym momentem jest przejście od aktu ustnego, testamentum per aes et libram, czyli za pomocą spiżu i wagi, do formy pisemnej i przekształcenia go w dokument znany z późnoantycznych i justyniańskich źródeł prawa pisanego (np. C.Th. 4.4.1; 4.4.3; 4.4.7; Nov.Th. 16 = C. 6.23.21).