Keywords
grave
desecration
veneration
How to Cite
Abstract
The article presents the method of criminalization of various types of behaviour directed against human corpses or their resting places on the Polish territories as well as the criminal law regulations which were in force on Polish lands in the 19th century. It portrays the influence of the culture, religion, and customs of a given historical period on the attitude of contemporary people towards human remains, their resting places as well as the relevant legal regulations. As Juliusz Makarewicz points out, a case in which a crime and the object of a criminal action is the corpse of a dead person, their grave, or another resting place are among the oldest criminal acts. Simultaneously, they are among the most severely punished crimes in the early stages of social development. This was a result of the belief that violating a corpse or its resting place disturbs the balance between the world of the living and the world of the dead and, consequently, it puts the society as a whole in jeopardy. Furthermore, the article constitutes an attempt to demonstrate that history, religion, and culture are law-making factors.
References
Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten [C. Koch, Allgemeines Landrecht für die Preußischen Staaten: unter Andeutung der obsoleten oder aufgehobenen Vorschriften und Einschaltung der jüngeren noch geltenden Bestimmungen, herausgegeben und mit Kommentar in Anmerkungen, Berlin 1856].
Code pénal de 1810 [Code pénal de l'empire français. Edition conforme à celle de l'imprimerie impériale, Paris 1810].
Constitutio Criminalis Carolina [J. Kohler, W. Scheel, Die Peinliche Gerichtsordnung Kaiser Karls V. Constitutio Criminalis Carolina, Halle 1900].
Constitutio Criminalis Theresiana [Constitutio criminalis Theresiana, oder, Der Römisch-Kaiserl. zu Hungarn und Böheim &c. &c. Königl. Apost. Majestät Mariä Theresiä, Erzherzogin zu Oesterreich, &c. &c. Peinliche Gerichtsordnung, Wiedeń 1769].
Josephinisches Strafgesetz [Allgemeines Gesetzbuch über Verbrechen und derselben Bestrafung (Strafgesetzbuch 1787) – Geschichte: Patent vom 13. Jänner 1787, JGS. 611/1787, Reichenau im Mühlkreis 2016].
Kodeks karny Asturii [Bundesgesetz vom 23. Jänner 1974 über die mit gerichtlicher Strafe bedrohten Handlungen (Strafgesetzbuch – StGB) StF: BGBl. Nr. 60/1974 (NR: GP XIII RV 30 AB 959 S. 84. BR: S. 326. NR: Einspr. d. BR: 1000 AB 1011, S. 98].
Kodeks karny Indii [W. Morgan, G. Macpherson, Indian Penal Code, Act No. 45 of 1860, Kalkuta 1863].
Kodeks karny Meksyku [Código Penal Federal, Diario Oficial de la Federación el 14 de agosto de 1931, DOF 08-05-2023].
Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 15 maja 1871 roku [P. Daude, E. Daude, Das Strafgesetz-
buch für das Deutsche Reich vom 15. Mai 1871, Berlin 1920].
Kodex Kar Głównych i Poprawczych, Warszawa 1847.
Kodex karny dla państw pruskich z roku 1851. Ze zmianami, jakie przez ustawy z dnia 9 marca 1853 r. z dn. 14 kwietnia 1856 r. i z dn. 30 maja 1859 r. poczynione w nim zostały tudzież Ustawa przechodnia, Kodex rzeczony wprowadzająca i Ustawy, takową uzupełniające, lub zmieniające niemniej Ustawy, z Kodexem Karnym w związku będące, Warszawa 1862.
Kodex karzący dla Królestwa Polskiego: z dodaniem praw kryminalnych późniey uchwalonych, reiestru porządkowego i alfabetycznego, przypisków wskazuiących artykuły związek z sobą maiące, Warszawa 1830.
Powszechna Ustawa Karna Austriacka z dnia 27 maja 1852 r., t. II, Kraków 1880.
Soborowe ułożenie (Соборное уложение) [M. Tichomirow (М. Тихомиров), P. Epifanow
(П. Епифанов), Соборное уложение 1649 года. Учебное пособие для высшей, Moskwa 1961].
Statuty Litewskie (1589) [I. Lappo, Lietuvos Statutas 1588 metų Litovskìj statut 1588 goda, t. 2: Tekstas; Litovskìj statut 1588 goda, Kaunas 1938].
Strafgesetz [Das Strafgesetz über Verbrechen, Vergehen und Uebertretungen, vom 27. Mai 1852, R. G. B. Nr. 117: und, das Pressgesetz vom 17. Dezember 1862, R. G. B. 1863 Nr. 6: sammt den ergänzenden und erläuternden Gesetzen und Verordnungen, unter Anführung einschlägiger Beschlüsse und Entscheidungen des Obersten Gerichts- und Cassationshofes, Wiedeń 1884].
Strafgesetz uber Verbrechen und schwere Polizeiubertretungen [S. Blumentritt, Das österreichische Strafgesetz über schwere Polizei-Übertretungen vom 3. September 1803, sammt den hiezu bis Mai 1844 nachträglich erschienenen Gesetzen und Verordnungen. 2., umgearb. u. verm. Aufl, Wiedeń 1846].
Zbiór ustaw o karach dla Galicyi Zachodniey, Wiedeń 1796.
Zwód Praw Imperium Rosyjskiego (Свод законов Российской империи) [Сводъ законовъ Россійской имперіи: повельніемъ Государя Императора Николая Павловича составленный, t. XV, Petersburg 1833; Сводъ законовъ Россійской имперіи: повельніемъ Государя Императора Николая Павловича составленный, t. XV, Petersburg 1857–1868].
Uchwała SN z 29 października 2012 r., sygn. I KZP 12/12, LEX nr 1227992.
Wyrok ETPC z 21 listopada 2013 r. ws. Putistin vs. Ukraina, 16882/03.
Wyrok ETPC z 9 grudnia 2014 r. ws. Dzhugashvili vs. Rosja, 41123/10.
Wyrok ETPC z 12 stycznia 2016 r. ws. Genner vs. Niemcy, 55495/08.
Wyrok SA w Warszawie z 19 września 2018 r., sygn. VI ACa 595/17, LEX nr 2593593.
Wyrok SN z 25 marca 1938 r., sygn. III K 2547/37, LEX nr 75331.
Wyrok SN z 20 maja 1948 r., sygn. WaK 178/48, LEX nr 1674301.
Wyrok SN z 19 lutego 1958 r., sygn. IV 664/57, OSN, PG 1958, nr 10. DOI: https://doi.org/10.25291/VR/1958-VR-664
Wyrok SN z 26 stycznia 1959 r., sygn. IV K 1144/58, OSN, PG 1959, nr 4.
Wyrok SN z 10 lutego 2016 r., sygn. I CSK 231/15, OSNC-ZD 2017/3/50.
Berent M., O wątpliwych podstawach karalności tzw. nekrofilii właściwej w Polsce. Zarys stanowiska własnego na tle art. 262 k.k. [w:] M. Kowalczyk, A. Kinas-Zalewska (red.), Zbrodnia, kara, nadzieja. Wybrane niektóre rodzaje przestępstw, ich aspekty prawne i resocjalizacyjne, Jastrzębie Zdrój 2012.
Blok J., Solon’s Funerary Laws: Questions of Authenticity and Functions [w:] J. Blok, A. Lardinois (red.), Solon of Athens. New Historical and Philological Approaches, Leiden 2006. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047408895
Bobrowski P., Czekaj-Zastawny A., Schild R., Wendorf F., Najstarsze kurhany świata. Neolityczny kompleks ceremonialny z Nabta Playa na Pustyni Zachodniej w Egipcie [w:] H. Kowalewska-Marszałek, P. Włodarczak (red.), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV–II tysiącleciu p.n.e., Warszawa 2011.
Bojarski T., Odmiany podstawowych typów przestępstw w polskim prawie karnym, Warszawa 1982.
Borecki P., Winiarczyk-Kossakowska M. (red.), Prawo pogrzebowe. Wybór źródeł, Warszawa 2012.
Claudius Praenestinus Aelianus, Opowiastki rozmaite. Listy wieśniaków, tłum. M. Borowska, Warszawa 2005.
Czyż A., Pacowska „pompa funebris” – pamięć o zmarłych jako element propagandy rodu [w:] A. Jankowski (red.), Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej. Cykl. 2: Nie wszystek umrę: pamięć o zmarłych w kulturze staropolskiej, Bydgoszcz 2015.
Dobozy M., The Saxon Mirror. A „Sachsenspiegel” of the Fourteenth Century, Philadelphia 2014.
Drążkowska A. (red.), Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, Toruń 2015.
Fedorszczak T., Przestępstwa przeciwko religii na ziemiach polskich w latach 1918–1998 [w:] J. Koredczuk i in. (red.), Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość, Wrocław 2008.
Fischer A., Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów 1921.
Frankowska M., Mitologia Azteków, Warszawa 1987.
Grzendzicki Ł., Koncepcje śmierci w religii wybranych starożytnych cywilizacji, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2011, nr 17, s. 59–93.
Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1957.
Halberda J., Historia prawa sądowego. Repetytorium, Warszawa 2006.
Huber S., Państwo Inków, Warszawa 1968.
Jakimowicz-Shah M., Jakimowicz A., Mitologia indyjska, Warszawa 1982.
Janyga W., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2010.
Jarczykowa M., Przy pogrzebach rzeczy i rytmy. Funeralia Radziwiłłowskie z XVII wieku, Katowice 2012.
Jońca M., Przestępstwo znieważenia grobu w rzymskim prawie karnym, Lublin 2013.
Justyniarska-Chojak K., Pamięć o zmarłych w siedemnastowiecznych testamentach mieszczańskich z terenu Małopolski [w:] A. Jankowski (red.), Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej. Cykl. 2: Nie wszystek umrę: pamięć o zmarłych w kulturze staropolskiej, Bydgoszcz 2015.
Kerrigan M., Historia śmierci. Zwyczaje i rytuały pogrzebowe od starożytności do czasów współczesnych, Warszawa 2009.
Kieniewicz J., Historia Indii, Wrocław 1980.
Kochanowski J., Przestępstwa kwalifikowane przez następstwa w kodeksie karnym, „Prokuratura i Prawo” 1972, nr 1, s. 62–70.
Kolankiewicz L., Dziady. Teatr Święta Zmarłych, Gdańsk 1999.
Kruczoń E., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych, „Prokuratura i Prawo” 2011 nr 2, s. 38–59.
Kubicki T.K., Statuty Kazimierza Wielkiego, Łódź 1995.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1932.
Makarewicz J., Wstęp do filozofii prawa karnego, Lublin 2009.
Małecki M., Prawo karne krzyżowców. Kodeks karny z Nabulusu 1120, Zabrze – Tarnowskie Góry 2012.
Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1995.
Mazurkiewicz J., Non omnis moriar. Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim, Wrocław 2010.
Mirgos Z., Przestępstwa przeciwko uczuciom religijnym w polskim kodeksie karnym z 1932 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1982, t. 37, s. 194–199.
Moniuszko A., O problematyce przysięgi w dawnym prawie polskim, „Kwartalnik Historyczny” 2019, t. CXXVI, z. 2, s. 315–336. DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2019.126.2.04
Muc A., Śmierć i pogrzeb w chrześcijańskim Egipcie (IV–VIII w.), „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2012, nr 45/2, s. 245–256.
Ogarek-Czoj H., Mitologia Korei, Warszawa 1988.
Rominkiewicz J., Ateńskie prawo pogrzebowe, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2015, No 3674, Prawo CCCXIX, s. 11–34.
Salmonowicz S., Prawo karne oświeconego absolutyzmu: z dziejów kodyfikacji karnych przełomu XVIII–XIX w., „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1971, nr 2, s. 1–293.
Semkowicz W., Nagana i oczyszczenie szlachectwa w Polsce XIV i XV wieku, Lwów 1899.
Sójka-Zielińska K., Idea „kodyfikacji” w kulturze prawnej europejskiego oświecenia, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2010, nr 10(1), s. 7–21. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2010.10.1.01
Stefański R., Przestępstwo znieważenia zwłok, prochów ludzkich lub grobu (art. 262 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 10, s. 19–28.
Strauss J., Human Remains. Medicine, Death, and Desire in Nineteenth-century Paris, New York 2012. DOI: https://doi.org/10.5422/fordham/9780823233793.001.0001
Sułkowski J., Ustawa Karna z dnia 27 maja 1852 r. Część druga o występkach i przekroczeniach, Kraków 1906.
Tazbir J., Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Warszawa 1993.
Tomicki R., Drogi w zaświaty. Materiały do eschatologii Azteków, „Polska sztuka ludowa – Konteksty” 1986, t. 40, z. 1–2, s. 109–114.
Wójcik W., Prawo cmentarne w Polsce do połowy XIV wieku, „Polonia Sacra” 1958, nr 10, s. 165–218.
Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1994.
Wolter W., Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa 1973.
Wolter W., Z rozważań nad kwalifikowanymi typami przestępstw, „Prokuratura i Prawo” 1972, nr 8–9, s. 25–33.
Zawadzki D., Sądownictwo szlacheckie XVI–XVIII wieku w opiniach ,,panów braci’’ (praca magisterska), Białystok 2009, https://pbc.biaman.pl/Content/11159/PDF/Sadownictwo%20szlacheckie%20XVI-VIII%20wieku%20w%20opini%20,,panow%20braci’’.pdf.
Zoll F., Prawo cywilne, t. I, Poznań 1931.
License
Copyright (c) 2024 Michał Najman
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.