Słowa kluczowe
II Rzeczpospolita
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
MWRiOP
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ukazuje hachana jako przywódcę religijnego w oczach władz państwowych przez pryzmat dokumentów zgromadzonych w Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Instytucja ta miała decydujący wpływ na prowadzenie polityki wyznaniowej przez przekuwanie koncepcji i idei politycznych w praktyczne działania państwa. Ukazanie, w jaki sposób hachan karaimski był postrzegany przez urzędników MWRiOP uzupełni lukę w badaniach nad historią i pozycją prawną tej społeczności. Literatura przedmiotu do tej pory nie pochyliła się wystarczająco nad tym, jak Seraja Szapszał był odbierany przez władze państwowe. Ukazanie tego wątku pomaga lepiej zrozumieć politykę państwa wobec Karaimów, a także przyczynia się do ukazania genezy ustawy regulującej wzajemne relacje oraz dopełnia obraz społeczności karaimskiej przed II wojną światową. Artykuł odpowiada na pytania o stosunek państwa do Karaimów jako społeczności, stosunek władz do Seraji Szapszała oraz ich wzajemne relacje, wskazując obszary, które mogły wywoływać animozje.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wyznania Niechrześcijańskie. Karaimi. Sprawa statutów gmin wyznaniowych i tymczasowych przepisów o stosunku rządu do Związku Religijnego Karaimów. Sygn. 1461.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wyznania Niechrześcijańskie. Karaimi - ustawa o stosunku państwa do Związku Religijnego Karaimów i statut wewnętrzny - kolejne redakcje z lat 1928-1933. Sygn. 1462.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wyznania Niechrześcijańskie. Karaimi. Hachanat i hachan. Zjazdy i konferencje. 1928-1938. Sygn. 1465.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wyznania Niechrześcijańskie. Karaimi. Różne sprawy szczegółowe 1927-1937. Sygn. 1467.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. RP nr 44, poz. 267).
Dekret o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskim (Dz. U. 1918, nr 1, poz. 1).
Ustawa z 21 kwietnia 1936 r. o stosunku państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1936, nr. 30, poz. 241).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 sierpnia 1936 r. o uznaniu Statutu Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (DZ. U. 1936, nr. 72, poz. 518).
Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o nadaniu Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (M.P. 1936 nr 97 poz. 179).
Abkowicz Mariola., Działalność organizacyjna Karaimów polskich z pierwszej fali emigracji rosyjskiej w przededniu II wojny światowej na podstawie korespondencji z hachanem Serają Szapszałem, „Almanach Karaimski” 3, 2014.
Krasowski Krzysztof, Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-prawne, Warszawa 1988.
Leszczyński Paweł, Centralna administracja wyznaniowa II RP. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 2006.
Nowachowicz Zachariasz, Witaj Pasterzu!, „Myśl Karaimska” 1928, tom I nr 4, https://jazyszlar.karaimi.org/article/Art.2.No.4.Jo.2# [dostęp z 2.10.2017].
Nowachowicz Zachariasz, Zagadnienie chwili obecnej, „Myśl Karaimska” 1924 , tom 1 nr 2, https://jazyszlar.karaimi.org/article/Art.1.No.2.Jo.2 [dostęp z 1.10. 2017].
Pawelec Mariusz, Muzułmańskie echa wizyty Hadży Seraji Szapszała w Jugosławii w 1936 roku, „Almanach Karaimski” 5, 2016.
Pełczyński Grzegorz, Karaimi polscy, Poznań 2004.
Pilecki Szymon, 70-lecie ustawy sejmowej dotyczącej Karaimów, „Awazymyz” 2006, nr 1.
Pilecki Szymon, Karaimi, [w:] Karaj kiuńlari. Dziedzictwo narodu karaimskiego we współczesnej Europie, red. M. Abkowicz, H. Jankowski, Wrocław 2004.
Resler Tomasz, Prawne aspekty funkcjonowania społeczności karaimskiej w II RP, „Almanach Karaimski” 5, 2016.
Sawicki, Jakub, Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa 1937.
Szapszał Hadży Seraja, W poszukiwaniu śladów karaimskich w Damaszku, „Myśl Karaimska” 1937-1938, nr 12, https://jazyszlar.karaimi.org/article/Art.12.No.10.Jo.2 [dostęp 8.10.2017].
Szyszman Szymon, Karaimizm. Historia i doktryna, Wrocław 2005.
Tyszkiewicz Jan, Dzieje Karaimów polsko-litewskich do końca XV wieku i ich związki z Krymem [w:] Karaimi, red. Beata Machul-Telus, Warszawa 2012.
Witkowski Rafał, Epizod z życia Seraji Szapszała, „Almanach Karaimski” 4, 2015.
Wróblewska Urszula, Działalność kulturalno-oświatowa Karaimów w Drugiej Rzeczypospolitej, Białystok 2015.
Wróblewska Urszula, Sytuacja prawna Karaimów w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej w świetle aktów ustawodawczych, [w:] Państwo-religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w., red. J. Durka, Kalisz 2014.
Zajączkowski Annaniasz, W X-tą rocznicę ingresu J. E. Hachana H. Seraji Szapszała, „Myśl Karaimska” 1938, nr 12, https://jazyszlar.karaimi.org/article/Art.2.No.10.Jo.2 [dostęp 8.10.2017].
Zajączkowski Włodzimierz, Seraja Szapszał (8 V 1873 – 18 XI 1961), „Przegląd Orientalistyczny" 1962, nr 1.
Zarachowicz Zarach, Kilka uwag o naszych zadaniach w chwili obecnej, „Myśl Karaimska” 1924, tom 1 nr 1, https://jazyszlar.karaimi.org/article/Art.4.No.1.Jo.2 [dostęp z 1.10.2017].
Licencja
od 2023 r. 