Słowa kluczowe
średniowiecze
prawo kanoniczne
Sobór Laterański IV
proprius sacerdos
Omnis utriusque sexus
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 119
Liczba pobrań: 61
Abstrakt
W ciągu wieków sposób sprawowania sakramentu pokuty ewoluował. Nierzadko na tle prawa do spowiadania dochodziło do sporu między duchowieństwem diecezjalnym a zakonnym. Spowiedź była wydarzeniem indywidualnym, objętym dyskrecją oraz określonym pewnymi normami ustalonymi przez prawo kościelne. Spowiednik był zobowiązany do przestrzegania różnych tekstów prawnych, które z czasem weszły w skład formującego się Corpus Iuris Canonici. Fundamentalnym postanowieniem w tym względzie był kan. 21. Soboru Laterańskiego IV – Omnis utriusque sexus. Analiza wrocławskiego Tractatus de proprio sacerdote, a także innych tekstów teologiczno-prawnych ukazuje, że kanonem konstytuującym kulturę prawną średniowiecznego spowiednika były także dekrety Dudum a Bonifacio. Super cathedram oraz Vas electionis. Zbiór ten był poszerzany przez inne bulle papieskie, różne komentarze, glosy, summy i traktaty spowiednicze.
Bibliografia
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów, bulla Quoniam habundavit iniquitas, sygn. 528/1/0/-/1.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Tractatus de proprio sacerdote, sygn. I O 20, k. 69r–73v.
Bullarium Franciscanum, wyd. G.G. Sbaraglia, t. 1, Roma 1759.
Bullarium Ordinis FF. Praedicatorum, wyd. T. Ripolli, t. 1, Roma 1729.
Casus abstracti a iure [za:] E.H. Reiter, A Treatise on Confession from the Secular/Mendicant Dispute: The Casus abstracti a iure of Herman of Saxony, O.F.M, „Mediaeval Studies” 1995, nr 57, s. 13–39.
Corpus iuris canonici, t. 2, wyd. E. Friedberg, Graz 1959.
Dekretale Klemens VI. ‘Nuper pro parte’ vom 26. November 1349 (Clm 14294, fol. 94r–v) [za:] L. Hödl, Zum Streit um die Bussprivilegien der Mendikantenorden in Wien im 14. und beginnenden 15. Jahrhundert: Eine Studie zur Geschichte der alten Passauer Diözese, „Zeitschrift für katholische theologie” 1957, nr 79, s. 170–189.
Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 2: (869–1312) Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne, wyd. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2002.
Für den Papst bestimmte Beschwerdeschrift gegen die von NvK als Legat auf der Bamberger Diözesansynode am 3. Mai 1451 erlassene Konstitution im Streit zwischen Mendikanten und Pfarrklerus um Seelsorgerechte sowie gegen sein Mahnschreiben an die Trierer Bettelorden in derselben Sache und zu ihrer Reform im Allgemeinen [w:] H. Hallauer, E. Meuthen (red.), Acta Cusana. Quellen zur Lebensgeschichte des Nikolaus von Kues, t. 2, cz. 1, Hamburg 2012, nr 2726, s. 141–146.
Guido of Monte Rochen, Handbook for curates: a late medieval manual on pastoral ministry, tłum. A. Thayer, Washington D.C. 2011, s. 157–270.
NvK als Präsident der Bamberger Diözesansynode an alle Christgläubigen der Diözese Bamberg. Er schlichtet den Streit zwischen dem Pfarrklerus und den Mendikanten der Stadt Nürnberg über die von den Mendikanten ausgeübten Beichtrechte und macht diese Entscheidung darüber hinaus für alle Orte der Diözese verbindlich. Im besonderen sollen die Pfarr-Rechte gesichert und die Beichtbefugnisse der Mendikanten strenger geregelt werden [w:] E. Meuthen (red.), Acta Cusana. Quellen zur Lebensgeschichte des Nikolaus von Kues, t. 1, cz. 3a, Hamburg 1996, nr 1267, s. 867–870.
Quaestiones quodlibetales über die Bussprivilegien der Mendikanten dus dem Dominikanerkonvent in Wien (1459) (Clm 8941 fol. 198v–199v) [za:] L. Hödl, Zum Streit um die Bussprivilegien der Mendikantenorden in Wien im 14. und beginnenden 15. Jahrhundert: Eine Studie zur Geschichte der alten Passauer Diözese, „Zeitschrift für katholische theologie” 1957, nr 79, s. 170–189.
Schreiben des Kardinallegaten Guido an den Bischof von Passau vom 1. August 1349 (Clm 14294, fol. 92v–94r) [za:] L. Hödl, Zum Streit um die Bussprivilegien der Mendikantenorden in Wien im 14. und beginnenden 15. Jahrhundert: Eine Studie zur Geschichte der alten Passauer Diözese, „Zeitschrift für katholische theologie” 1957, nr 79, s. 170–189.
Biller P., Confession in the Middle Ages: Introduction [w:] P. Biller, A.J. Minnis (red.), In Handling Sin: Confession in the Middle Ages, York 1998, s. 3–33.
Boyle L.E., Summae Confessorum [w:] Les genres littéraires dans les sources théologiques et philosophiques médiévales. Définition, critique et exploitation. Actes du Colloque international de Louvain-la-Neuve 25–27 mai 1981, Louvain-la-Neuve 1982, s. 227–237.
Boyle L.E., The Summa for Confessors as a genre, and its Religious Intent [w:] C. Trinkaus, H. Oberman (red.), The Pursuit of Holiness in late Medieval and Renaissance Religion, Leiden 1974, s. 126–137.
Braekmans L., Confession et communion au moyen âge et au concile de trente, Gembloux 1971.
Canonici C., Hoc salutare statutum frequenter in Ecclesiis publicetur. La ricezione del canone 21 De confessione nella normativa sinodale pre-tridentina (secoli XIII–XV) [w:] N. Ciola, A. Sabetta, P. Sguazzardo (red.), Il Concilio Lateranense IV, a 800 anni dalla sua celebrazione. Una rilettura teologica, Città del Vaticano 2016, s. 321–346.
Dohnalik J., Duties of the Penitent and Confessor in the light of 21 constitution of the Fourth Lateran Council, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2023, nr 32, s. 141–150. DOI: https://doi.org/10.52097/lst.2023.3.141-150
Firey A. (red.), A New History of Penance, Boston 2008. DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004122123.i-464
Gałuszka T., Dominikanie i spory wokół prawa do słuchania spowiedzi. Recepcja bulli Jana XXII Vas electionis w diecezji wrocławskiej w pierwszej połowie XIV wieku, „Studia Źródłoznawcze” 2014, nr 52, s. 3–22.
Gałuszka T., Zdanek M., „Krakowskie” bulle rekomendacyjne Grzegorza IX a początki dominikanów polskich, „Studia Źródłoznawcze” 2006, nr 44, s. 49–65.
Gerardi R., ‘Regimen animarum’. Predicazione e disciplina dei sacramenti al Concilio Lateranense IV [w:] N. Ciola, A. Sabetta, P. Sguazzardo (red.), Il Concilio Lateranense IV, a 800 anni dalla sua celebrazione. Una rilettura teologica, Città del Vaticano 2016, s. 275–310.
Goering J., The Internal Forum and the Literature of Penance and Confession, „Traditio” 2004, nr 59, s. 175–227. DOI: https://doi.org/10.1017/S0362152900002567
Hödl L., Der Kommentar des Kardinals Johannes Monachus zur Dekretale Super cathedram des Papstes Bonifatius VIII. (18. Februar 1300), „Revue Mabillon” 2005, t. 16(77), s. 133–178. DOI: https://doi.org/10.1484/J.RM.2.303575
Hödl L., Der unfehlbare Lehrentscheid des Papstes im Prozeß gegen Johannes de Polliaco (1318–1321), „Zeitschrift für Philosophie und Theologie” 2000, nr 47, s. 52–76.
Hödl L., Die Glosse des Johannes Monachus zur Konstitution Super cathedram Bonifaz’ VIII. (vom 18.02.1300) und deren Kritik durch Petrus de Palude OP, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung” 2001, t. 87(1), s. 269–305. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgka.2001.87.1.269
Kirsch P.A., Der sacerdos proprius in der abendländischen Kirche vor dem Jahre 1215, „Archiv für katholisches Kirchenrecht” 1904, nr 84, s. 527–537.
Le Goff J., Mestiere e professione secondo i manuali dei confessori nel Medioevo [w:] J. Le Goff, Tempo della Chiesa e tempo del mercante, Torino 1977, s. 143–152.
Murray A., Counselling in Medieval Confession [w:] P. Biller, A.J. Minnis (red.), In Handling Sin: Confession in the Middle Ages, York 1998, s. 63–78.
Muzzarelli M.G., Penitenze nel Medioevo. Uomini e modelli a confronto, Bologna 1994.
Prodi P., Eine kurze Geschichte der Institution der Buße, „Annali dell’Istituto Storico Italo-Germanico in Trento = Jahrbuch Des Italienisch-Deutschen Historischen Instituts in Trient” 2011, nr 37 (2), s. 13–68.
Reiter E.H., A Treatise on Confession from the Secular/Mendicant Dispute: The Casus abstracti a iure of Herman of Saxony, O.F.M, „Mediaeval Studies” 1995, nr 57, s. 1–39. DOI: https://doi.org/10.1484/J.MS.2.306428
Rusconi R., L’ordine dei peccati: La confessione tra medioevo ed età moderna, Bologna 2002.
Tentler T.N., The “Summa” for Confessors as an Instrument of Social Control [w:] C. Trinkaus, H. Oberman (red.), The Pursuit of Holiness in Late Medieval and Renaissance Religion, Leiden 1974, s. 103–126. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004477414_008
Wehrli-Johns M., Des Summae de Poenitentia au canon 21 de Latran IV (1215) [w:] Il lateranense IV – Le ragioni di un Concilio. Atti del LIII Convegno storico internazionale. Todi, 9–12 Ottobre 2016, Spoleto 2017, s. 207–222.
Zeyen R., Die theologische Disputation des Johannes von Pollacio zur kirschlichen Verfassung, Bern 1976.
Goeber W., Klapper J. (red.), Katalog rękopisów dawnej Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, t. 23: I O 1–75, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/10937.
PINAX – Inwentarz Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, https://pinax.bu.uni.wroc.pl/prod/?id=2852.
Manuscripta.pl – Przewodnik po rękopisach średniowiecznych w zbiorach polskich, https://manuscripta.pl/manuscripts/48352/.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Szurek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.