Terra w terminologii polskich źródeł do końca XIV wieku

Abstrakt

Wyraz „ziemia" (terra) i jego pochodne miały w Polsce przedrozbiorowej konkretne znaczenie i określały podstawową jednostkę jej podziału terytorialnego. Wiadomo też, że wszedł on w takie użycie jeszcze u schyłku XIV w. i później w zasadzie nie ulegał już zmianom. Celem zatem poniższych uwag jest prześledzenie wcześniejszej znaczeniowej ewolucji tego wyrazu w polskich źródłach, a także sprawdzenie czy to, które ustaliło się u schyłku XIV w., było jego znaczeniem jedynym.

W nauce polskiej pojęciem „ziemi" zajmowano się na ogół tylko na marginesie innych, szerszych rozważań. Czyniono to jednak stosunkowo często, choćby dlatego, że wyraz terra bardzo licznie występuje w polskich źródłach. Pierwszy, jak się wydaje, S. Smolka (1881) sięgając daleko w przeszłość powiązał „ziemie" z obszarami zasiedlonymi przez niewielkie plemiona; za ich „punkty środkowe" uznał późniejsze książęce grody kasztelańskie.