Słowa kluczowe
sądownictwo polskie (nieniemieckie)
prawo nazistowskie
II wojna światowa
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 645
Liczba pobrań: 429
Abstrakt
Celem artykułu jest scharakteryzowanie przebiegu postępowania o sprawdzenie prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) przed Wyższym Sądem Niemieckim w Radomiu. W artykule ustalono, jak interpretowana była przez Wydział Sprawiedliwości w Urzędzie Gubernatora Dystryktu Radomskiego przesłanka „interesu publicznego”, niezbędna do wszczęcia postępowania. Wskazane zostały także rodzaje spraw cywilnych i karnych rozpatrywanych w ramach tej procedury. Instytucja ta służyła realizacji szczegółowego nadzoru judykacyjnego nad sądownictwem polskim (nieniemieckim). Prawo sprawdzenia przysługiwało wobec wszystkich „rozstrzygnięć” sądu polskiego (nieniemieckiego), a więc także wobec postanowień (przedstanowczych) niekończących postępowania w sprawie. Analiza orzecznictwa Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu wykazała, że omawiana instytucja służyła uchylaniu i zmianie tych wyroków, które były niezgodne z prowadzoną przez władze niemieckie polityką w Generalnym Gubernatorstwie. Wyższy Sąd Niemiecki w Radomiu w postępowaniach o sprawdzenie orzeczeń sadów polskich (nieniemieckich) nie miał autonomicznej, niezależnej pozycji w orzekaniu, lecz realizował cele polityki niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych
Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie: 105.
Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu Emigracyjnego RP w Londynie: 86.
Archiwum Państwowe w Lublinie
Urząd Okręgu Lublin: 914.
Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim.
Sąd Grodzki w Parczewie: 5.
Archiwum Państwowe w Radomiu.
Niemiecki Sąd Wyższy w Radomiu: 2, 4, 5.
Sąd Apelacyjny w Radomiu 1939-1945: 5, 8.
Akty prawne
Ustawodawstwo polskie
Przepisy przechodnie do ustawy postępowania cywilnego z 19 sierpnia 1917 roku (Dz. Urz. Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego 1917, nr 1).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. Nr 83, poz. 652).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 1932, nr 112, poz. 934).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 roku – Kodeks karny (Dz. U. nr 60 poz. 571).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 roku – Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598).
Ustawodawstwo niemieckie w GG
Rozporządzenie o odbudowie wymiaru sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 26 października 1939 roku (Dz. RGGOP nr 1, s. 4).
Rozporządzenie o sądach specjalnych w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 15 listopada 1939 roku (Dz. RGGOP nr 6, s. 34–36).
Rozporządzenie o sądownictwie niemieckim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 57–63).
Rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 64–68).
Rozporządzenie o przejściu spraw prawnych w sądownictwie niemieckim i polskim z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 68–71).
Rozporządzenie o eksploatacji torfu w Generalnym Gubernatorstwie z 22 kwietnia 1941 roku (Dz. RGG nr 37, s. 235).
Zarządzenie o gospodarce zbożem i paszą w roku gospodarczym 1941/1942 z 17 lipca 1941 roku (Dz. RGG nr 64, s. 419).
Rozporządzenie w sprawie odbudowy wymiaru sprawiedliwości w okręgu Galizien (Galicja) z 1 sierpnia 1941 roku (Dz. RGG nr 68, s. 445)
Literatura
Brewing B., W cieniu Auschwitz. Niemieckie masakry polskiej ludności cywilnej 1939–1945, Poznań 2019.
Golec K., Adw. Edmund Masiak – Czwarty Dziekan Pomorskiej Izby Adwokackiej, „Gdański Kwartalnik Adwokacki” 2017, nr 44.
Klafkowski A., Okupacja niemiecka w Polsce w świetle prawa narodów, Poznań 1946.
Łuczak Cz., Polityka ekonomiczna i ludnościowa hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1993.
Piątkowski S., Historia Adwokatury Radomskiej, Radom 2018.
Raporty Ludwiga Fischera gubernatora dystryktu warszawskiego 1939–1944, wybór i oprac. K. Dunin-Wąsowicz, M. Getter, J. Kaźmierski, J. Kaźmierska, Warszawa 1987.
Sworzeń M., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie, „Prawo i Życie” 1987, nr 40.
Sworzeń M., Sędziowie w podbitym kraju. Oficjalne sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Zeszyty Historyczne” 1999, z. 128.
Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, Warszawa 1988.
Waligórski M., Działalność najeźdźcy hitlerowskiego w dziedzinie jego funkcji ustawodawcy na terenie sądownictwa cywilnego [w:] Ekspertyzy i orzeczenia przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, wybór i przygotowanie do publikacji Cz. Pilichowski, t. II, Warszawa 1979.
Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, Kraków 1941.
Wrzyszcz A., Nadzór Hansa Franka nad sądownictwem w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, t. XIV, z. 2.
Wrzyszcz A., Nadzór niemiecki nad sądownictwem polskim w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945 [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, Księga II, Białystok–Katowice 2010.
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Wrzyszcz A., O organizacji okupacyjnego sądownictwa polskiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Zeszyty Majdanka” 1992, t. XIV.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.