Tezy prawne z zakresu prawa karnego wydawane przez polskie (nieniemieckie) sądy apelacyjne w Generalnym Gubernatorstwie (1940–1943)
Main Article Content
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza tez prawnych wydawanych przez sądy apelacyjne w obszarze prawa karnego. Tezy prawne były najważniejszymi wypowiedziami jurydycznymi sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie. W artykule przedstawiono szczegółową statystykę dotyczącą omawianego zagadnienia. W rezultacie poszerzono wiedzę na temat stosowania prawa przez sądy polskie (nieniemieckie) w Generalnym Gubernatorstwie, przede wszystkim w odniesieniu do rodzajów spraw karnych rozpatrywanych przez te sądy oraz związanych z nimi problemów prawnych. W szerszym znaczeniu przeprowadzona analiza pozwoli odpowiedzieć na pytanie o rolę i aktywność sądownictwa polskiego (nieniemieckiego) i czy sądy te były wykorzystywane do prowadzenia nazistowskiej polityki w Generalnym Gubernatorstwie w sprawach karnych.
Downloads
Article Details

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Bibliografia
- Becker M., Sądownictwo niemieckie i jego rola w polityce okupacyjnej na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy 1939–1945, Warszawa 2020.
- Fermus-Bobowiec A., Szewczak-Daniel M., Prawo karne w służbie ideologii i jako narzędzie eksterminacji na przykładzie prawa karnego dla Polaków i Żydów na terenach wcielonych do III Rzeszy [w:] W. Kozyra, I. Lasek-Surowiec, A.M. Zaręba (red.), Druga wojna światowa. Wybrane zagadnienia konfliktu międzynarodowego, Chełm 2015.
- Fraenkel E., The Dual State. A Contribution to the Theory of Dictatorship, Oksford 2017.
- Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. 18, z. 2.
- Gruchmann L, Justiz im Dritten Reich 1933–1940. Anpassung und Unterwerfung in der Ära Gürtner, München 2001.
- Kokot R., Kilka uwag w kwestii normatywnego wyrazu przestępczości zawodowej w polskim prawie karnym, „Palestra” 2020, nr 4.
- Littell J., Łaskawe, Kraków 2008.
- Longerich P., Himmler. Buchalter śmierci, Warszawa 2014.
- Majer D., „Non-Germans” under the Third Reich. The Nazi Judicial and Administrative System in Germany and Occupied Eastern Europe, with Special Regard to Occupied Poland, 1939–1945, Lubbock, Te 2013.
- Makarewicz J. Wstęp do filozofii prawa karnego w oparciu o podstawy historyczno-rozwojowe, Lublin 2009.
- Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1935.
- Makowski W., Kodeks karny 1932. Komentarz I. Część ogólna, Warszawa 1932.
- Malec D., Sąd Najwyższy w latach 1917-1939 [w:] A. Korobowicz (red.), Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność, Warszawa 2007.
- Meierhenrich E.J., The Remnants of the Rechtstaat. An Etnography of Nazi Law, Oksford 2018.
- Mielnik H., Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. 72, z. 1.
- Mielnik H., Sądownictwo polskie (nieniemieckie) w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, Lublin 2020.
- Neumann F., Behemot. Narodowy socjalizm. Ustrój i funkcjonowanie 1933–1944, Warszawa 2016.
- Pędowski K., Jeszcze o „Patronacie”, „Palestra” 1972, t. 16, nr 9.
- Pospieszalski K.M., Odpowiedzialność naczelnych zwierzchników administracji terenowej za zbrodnie wojenne w okupowanej Polsce, „Przegląd Zachodni” 1962, t. 2, nr 3.
- Rachlin R.D., Roland Freisler nad the Volksgerichtshof: The Court as an Instrument of Terror [w:] A.E. Steinweis, R.D. Rachlin (red.), The Law in Nazi Germany. Ideology, Opportunism, and The Perversion of Justice, New York – Oxford 2013.
- Schädler S., „Justizkrise” und „Justizreform” im Nationalsozialismus: das Reichsjustizministerium unter Reichsjustizminister Thierack (1942–1945), Tübingen 2009.
- Stefański R. A., Instytucja pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001.
- Szulczyński A., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 2020.
- Uruszczak W., Perwersyjne funkcje niemieckiego „prawa” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
- Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, Kraków 1941.
- Wrzyszcz A., Kompetencje „sądownicze” policji niemieckiej w Polsce w czasie II wojny światowej [w:] S. Grodziski, A. Dziadzio (red.), Regnare, gubernare, administrare. Z dziejów administracji, sądownictwa i nauki prawa. Prace dedykowane profesorowi Jerzemu Malcowi z okazji 40-lecia pracy naukowej, Kraków 2012.
- Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
- Źródła archiwalne:
- Archiwum Akt Nowych:
- Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rządu RP [emigracyjnego] w Londynie, sygn. 105.
- Ministerstwo Sprawiedliwości w Warszawie 285, sygn. 6995.
- Archiwum Narodowe w Krakowie:
- Sąd Apelacyjny w Krakowie 1919–1950, sygn. 31.
- Sąd Okręgowy w Krakowie 1939–1945, sygn. 3020.
- Archiwum Państwowe w Lublinie:
- Sąd Apelacyjny w Lublinie 1918–1939, sygn. 13/5, 13/8.
- Sąd Okręgowy w Lublinie 1939–1944, sygn. 1/63.
- Archiwum Państwowe w Radomiu:
- Sąd Apelacyjny w Radomiu 1939–1945, sygn. 4, 5.
- Archiwum Państwowe w Warszawie:
- Sąd Okręgowy w Warszawie 1917–1944, sygn. 9.
- Ustawodawstwo polskie:
- Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz. U. nr 60, poz. 571).
- Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Przepisy o kosztach sądowych (Dz. U. nr 93, poz. 805).
- Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 stycznia 1939 r. o ogłoszeniu jednolitego tekstu kodeksu postępowania karnego (Dz. U. nr 8, poz. 44).
- Ustawodawstwo niemieckie:
- Dekret Führera i Kanclerza Rzeszy Niemieckiej o administracji okupowanych polskich obszarów z dnia 12 października 1939 r.
- Rozporządzenie w sprawie odbudowy wymiaru sprawiedliwości w okręgu Galizien (Galicja) z 1 sierpnia 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatorstwa, nr 68, s. 445).
- Rozporządzenie o sądownictwie niemieckim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 r. (Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów, cz. I, nr 13, s. 57–63).
- Rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 r. (Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów, cz. I, nr 13, s. 64–68).
- Orzecznictwo:
- Wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 1948 r. (K 2503/47), Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego 1948/III, poz. 71.