Słowa kluczowe
adwokat
pożyczka państwowa
agresja
armia
wojna
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 112
Liczba pobrań: 63
Abstrakt
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu sędziowie, prokuratorzy, adwokaci i notariusze pracujący w zachodnich dzielnicach II RP uczestniczyli w akcji zbierania funduszy na doposażenie polskiej armii. Postawiono tezę, że nie wszyscy adwokaci uczestniczyli w zbiórce z równą determinacją. Teza ta została zweryfikowana na podstawie materiałów archiwalnych. Stwierdzono, że czynnikiem różnicującym stosunek do idei pożyczki państwowej dla wojska była nie tylko zamożność, ale także konflikt narodowościowy. Wielu prawników uzyskiwało niewielkie dochody i nie stać ich było na subskrybowanie Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. Z kolei część prawników pochodzenia niemieckiego i żydowskiego nie identyfikowała się w pełni z interesami państwa, co zmniejszało ich gotowość do płacenia składek na armię. Ten drugi czynnik występował jednak sporadycznie i nie dotyczył wszystkich niepolskich prawników. Wielu niemieckich i żydowskich prawników rozumiało, że gdyby wybuchła wojna, oni również znaleźliby się w niebezpiecznej sytuacji. Dlatego warto było dodatkowo uzbroić wojsko dla własnego dobra.
Bibliografia
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 9 kwietnia 1936 r. o Funduszu Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 28, poz. 225).
Komunikat w sprawie ustalenia wartości depozytowej (wadialnej i kaucyjnej) obligacyj 5% Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej i zastępczego przyjmowania pokwitowań subskrypcyjnych do czasu wydania oryginalnych obligacyj (Dz.Urz.M.S., 1939, nr 6).
Obwieszczenie Ministra Skarbu z dnia 30 marca 1939 r. o subskrypcji na 5% Pożyczkę Obrony Przeciwlotniczej i na 3% Bony Obrony Przeciwlotniczej (M.P. Nr 76, poz. 169).
Okólnik nr 1849/II.A./37 z 11 sierpnia 1937 r. w sprawie zbierania w urzędach datków na cele społeczne (Dz.Urz.M.S. 1937, Nr 8).
Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 28 lutego 1939 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych, wskazujące władze powołane do żądania danych dotyczących przedmiotów świadczeń rzeczowych (Dz.U. Nr 18, poz. 122).
Rozporządzenie Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministerstwem Spraw Wojskowych z dnia 28 marca 1939 r. o wypuszczeniu wewnętrznej pożyczki państwowej na cele obrony Państwa (Dz.U. Nr 26, poz. 176).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych z dnia 9 lipca 1936 r. w porozumieniu z Ministrami: Skarbu, Spraw Wewnętrznych, Rolnictwa i Reform Rolnych, Przemysłu i Handlu oraz Komunikacji w sprawie wykonania dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 9 kwietnia 1936 r. o Funduszu Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 53, poz. 390).
Rozporządzenie Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych, Spraw Zagranicznych, Skarbu, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych, Przemysłu i Handlu, Komunikacji, Opieki Społecznej oraz Poczt i Telegrafów z dnia 26 sierpnia 1939 r. w sprawie wykonania ustawy o powszechnym obowiązku świadczeń rzeczowych (Dz.U. Nr 81, poz. 529).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 r. o przygotowaniu w czasie pokoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej Państwa (Dz.U. Nr 10, poz. 73).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1939 r. o obowiązku rejestracji i dostarczania danych do celów świadczeń osobistych (Dz.U. Nr 48, poz. 309).
Rozporządzenie Ministrów Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1939 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Rolnictwa i Reform Rolnych, Przemysłu i Handlu, Komunikacji oraz Opieki Społecznej o rejestracji osób obowiązanych do świadczeń osobistych (Dz.U. Nr 66, poz. 451).
Ustawa z dnia 24 lutego 1937 r. o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 15, poz. 97).
Ustawa z dnia 27 marca 1939 r. o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej i o inwestycjach z funduszów państwowych w okresie od dnia 1 kwietnia 1939 r. do dnia 31 marca 1942 r. (Dz.U. Nr 25, poz. 165).
Archiwum Akt Nowych, akta osobowe Pawła Reiske.
Archiwum Okręgowej Rady Adwokackiej w Katowicach, akta osobowe Janusza Michalskiego, akta personalne Stanisława Kwiecińskiego.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Okręgowa Rada Adwokacka w Toruniu.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Sąd Apelacyjny w Poznaniu.
Archiwum Sądu Okręgowego w Katowicach, akta osobowe Artura Kleskiego, akta osobowe Henryka Horskiego.
Archiwum Sądu Rejonowego w Cieszynie, akta osobowe Rudolfa Karpinca.
Fundusz Obrony Narodowej, „Ilustrowany Kurier Codzienny” 14.05.1936 r., nr 133, s. 6.
Komunikat w sprawie subskrypcji przez członków Izby Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej, „Palestra” 1939, nr 3.
Komunikaty. Rada Naczelna Zrzeszeń Młodych Prawników Rzeczypospolitej Polskiej. Okólnik nr 10 z 3 kwietnia 1939 r., „Współczesna Myśl Prawnicza” 1939, nr 4, s. 53.
Komunikaty Rady Adwokackiej w Katowicach. Pismo okólne nr 3 z dnia 5 czerwca 1939 r. „Wiadomości Prawnicze” 1939, nr 3, s. 133–135.
Komunikaty Rady Adwokackiej w Katowicach. Pismo okólne nr 8 z 17 czerwca 1938 r., „Wiadomości Prawnicze” 1938, nr 4, s. 158–159.
Komunikaty Rady Adwokackiej w Poznaniu. Pismo okólne nr 38 z 21 marca 1938, „Wiadomości Prawnicze” 1938, nr 2, s. 66–68.
Komunikaty Rady Adwokackiej w Poznaniu. Pismo okólne nr 39, „Wiadomości Prawnicze” 1938, nr 3, s. 113–115.
Kronika. Zarząd Główny Zrzeszenia S. i P., „Głos Sądownictwa” 1939, nr 5, s. 433.
Kronika Zrzeszenia Asesorów i Aplikantów Zawodów Prawniczych w Katowicach, „Głos Prawników Śląskich” 1939, nr 3, s. 461–462.
Odpowiedź Treviranusowi, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 10, s. 669.
Ogólnoprawniczy Komitet zbiórki na cele obrony narodowej, „Głos Sądownictwa” 1936, nr 7–8, s. 605.
Obywatelski czyn polskiego świata prawniczego, „Echo Beskidzkie” 25.05.1938 r., nr 41, s. 2.
Pożyczka Obrony Przeciwlotniczej, „Głos Sądownictwa” 1939, nr 4, s. 347.
Składka na okręt „Themida”, „Głos Sądownictwa” 1931, nr 1, s. 54.
Z życia młodej palestry, „Głos Adwokatów” 1939, nr 3–4, s. 117–118.
Ze Stowarzyszenia Aplikantów Sądowych i Adwokackich w Warszawie, „Głos Sądownictwa” 1939, nr 7–8, s. 642–643.
Zgaiński T., Klauzula aryjska w zobowiązaniach, „Wiadomości Prawnicze” 1938, nr 6, s. 242–244.
Gieleciński M., Świadczenia społeczeństwa polskiego na obronność państwa przed wybuchem II wojny światowej 1936–1939, Poznań 2014.
Jeleniewski M.K., Świadczenia bydgoszczan na rzecz armii i państwa w latach poprzedzających wybuch II wojny światowej , „Kronika Bydgoska” t. XXXVII, Bydgoszcz 2016, s. 165–177.
Jędrzejewska A., Łodzianie wobec zagrożenia wojennego 1939 roku. Nastroje – przygotowania – działania propagandowe, „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Historica” 2021, nr 109, s. 115–128. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.109.07
Krzyżanowski L., Rola i miejsce zasady niezawisłości sędziowskiej w warunkach polskiego autorytaryzmu [w:] J. Faryś, T. Sikorski, P. Słowiński (red.), Silna demokracja w silnym państwie. Koncepcje reformy ustroju politycznego państwa w publicystyce politycznej XX wieku, Gorzów Wielkopolski 2007, s. 313–330.
Krzyżanowski L., Sędziowie w II Rzeczypospolitej. Okręgi apelacyjne: krakowski i katowicki. Katowice 2011.
Kutta J., Dzieje adwokatury w Wielkopolsce i na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1772–1945. Podstawy prawne – organizacja – personalia – funkcjonowanie, Bydgoszcz 2017.
Ławnikowicz G., Idea niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym i myśli prawniczej II Rzeczypospolitej, Toruń 2009.
Majchrowski J. (red.), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994.
Malec D., Notariat Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2002.
Materniak-Pawłowska M., Adwokatura II Rzeczypospolitej. Zagadnienia prawno-ustrojowe, Poznań 2009.
Podolska-Meducka A., Od wojny do wojny. System świadczeń wojennych w Polsce w latach 1918–1921, Warszawa 2011.
Wyszczelski L., Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski lat 1918–1939 jako czynnik bezpieczeństwa narodowego państwa, „Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka” 2008, nr 1–2, s. 267–283.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Lech Krzyżanowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.