Keywords
sword
Groicki
Jaskier
Szczerbic
How to Cite
Abstract
Printed legal works based on the Magdeburg Law began to appear in Polish towns in the 16th century. The article analyzes them in terms of the presence of references to the symbol of the sword which was significant in this law. The use of the word “sword/gladius” in the works of Cervus-Tucholczyk, Jaskier, Cerasinus, Groicki and Szczerbic was typologized according to the intensity of their symbolic sense ("literal meaning," "language and customs," "a symbol of abstract concepts"). Cases belonging to particular categories were analyzed. Their presence in individual texts was also examined, which led to the conclusion that the intensity (qualitative and quantitative) of these references depends on the degree of closeness of a given text to Sachsenspiegel and Weichbild as well as on the presence of a gloss in a given text. It leads to a conclusion that there was a negligible reception in Polish towns to the ideas contained within the contents of the German law. There are three proposals to explain this phenomenon. The first one refers to a lack of distinction between towns with and without ius gladii in Poland. The second proposal concerns the differences between the political structures in Poland and in German-speaking territories. The last one is connected with the deeply-rooted symbol of the sword in German lands, which was expressed and reinforced by the existence of Roland statues. The symbolism of the sword in Poland was devoid of support in the urban space and in political perceptions. A thesis was also put forwarded which stated that the Magdeburg Law was not used to define the position of Polish towns in a wider structure nor to provide an ideological basis for their functioning as political communities.
References
Źródła:
Cervus-Jelonek J. Tucholczyk, Farraginis actionum iuris civilis & provincialis, Saxonici, Municipalisque Maydeburgensis: Libri septem: Per Ioannem Cervum Tucholiensem, collecti et revisi, 1540.
Cervus-Jelonek J. Tucholczyk, Farrago actionum juris Magdeburgensis, 1531.
Groicki B., Artykuły prawa magdeburskiego, które zowią Speculum Saxonum, 1558 (red. K. Koranyi, 1954).
Groicki B., Obrona sierot i wdów, 1605 (red. K. Koranyi, 1958).
Groicki B., Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego, 1559 (red. K. Koranyi, 1953).
Groicki B., Rejestr do Porządku i do Artykułów prawa majdeburskiego i cesarskiego, 1567.
Groicki B., Ten postępek wybran jest z praw cesarskich, który Karolus V cesarz kazał wydac po wszystkich swoich państwiech etc., 1559 (red. K. Koranyi, 1954).
Groicki B., Tytuły prawa majdeburskiego do Porządku i do Artykułów, pierwej po polsku wydanych, w sprawach tego czasu najwięcej kłopotnych z tegoż prawa majdeburskiego przydane, 1567 (red. K. Koranyi, 1954).
Groicki B., Ustawa płacej u sądów w prawie majdeburskim, 1558 (red. K. Koranyi, 1954).
Jaskier M., Juris Municipalis Majdeburgensis Liber vulgo Weichbild nuncupatus ex vetustissimis exemplaribus vigilanti opera nuper latinitatis datus, summaque diligentia recognitus, adjunctis simul glossis et lextus interpretationibs ad id necessariis, 1535.
Jaskier M., Juris provincialis quod Speculum Saxonum vulgo nuncupatus libri tres opera vigilanti in correctiorem redacti materiam, adjuncti simul glossis aliisque additionibus noviter reccollectis pro interpraelatione textus magis neccessariis Annotatainsuper in marginibus habentur loca legum Jurisque municipalis Magdeburg, materiam textus et glossarum approbantia declarantiaque grato lectori magnum afferentia commodum in Reg a Polonie, 1535.
Kirstein M., Enchiridion aliquot locorum communium iuris magdeburgensis, 1556.
Najstarszy zwód prawa polskiego, wyd. J. Matuszewski, 1959.
Ostrowski T., Prawo cywilne, albo szczególne, narodu polskiego ze statutów i konstytucji koronnych i litewskich zebrane, rezolucjami Rady Nieustającej objaśnione, dodatkami z praw kanonicznego, magdeburskiego i chełmińskiego pomno-żone i porządkiem praw rzymskich ułożone, t. 1, 1784.
Szczerbic P., Ius Municipale Ius municipale, to jest prawo miejskie magdeburskie…, wyd. i oprac. G.M. Kowalski, 2011.
Szczerbic P., Speculum Saxonum, 1581.
Opracowania:
Banaszkiewicz J., Pons mercati, gradus lignei, stepen i inne. Uwagi o znaku władzy i prawa słowiańskich miejsc wiecowych [w:] Discernere vera ac falsa. Prace ofiarowane Józefowi Szymańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 1990.
Bardach J., Recepcja w historii państwa i prawa, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1977, t. XXIX, z. 1.
Bieniarzówna J., Proces ograniczania autonomii miast małopolskich w pierwszej połowie XVI w., „Małopolskie Studia Historyczne” 1963, t. VI, z. 1/2.
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Kraków 1986.
Bojarski W., Naworski Z., Jan Jelonek Cervus z Tucholi i jego twórczość prawnicza. Ustrój sądów i prawo procesowe, Toruń 1993.
Bukowska K., O recepcji prawa rzymskiego w prawie miejskim w dawnej Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1968, t. XX, z. 1.
Bukowska-Gorgoni K., Das sächsisch-magdeburgische Recht und die vermögensrechtlichen Verhältnisse in den polnischen Städten der Renaissance [w:] D. Willoweit, W. Schich (red.), Studien zur Geschichte des sächsisch-magdeburgischen Rechts in Deutschland und Polen, Frankfurt am Main – Bern – Las Vegas 1979.
Carls W., Rechtsquellen sächsisch-magdeburgischen Rechts im Untersuchungsgebiet Polen [w:] I. Bily, W. Carls, K. Gönczi, Sächsisch-magdeburgisches Recht in Polen: Untersuchungen zur Geschichte des Rechts und seiner Sprache, Berlin – Boston 2011.
Dargun L., o źródłach prawa miast polskich w wieku szesnastym. II. o źródłach porządku sądowego spraw miejskich Prawa Magdeburskiego przez Bartłomieja Groickiego, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności” 1891, t. 25.
Estreicher S., Kultura prawnicza w Polsce XVI wieku, Kraków 1931.
Głąb Z., Zbrodnia i kara – z dziejów przestępczości w małym mieście w XVII wieku (na przykładzie Lutomierska), część II, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2008, t. XII.
Grabarczyk T., Na gardle karanie. Kara śmierci w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2008.
Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, 31. Lieferung, Berlin 1989.
Kamińska K., Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r. (studium historycznoprawne), Toruń 1990.
Koredczuk J., Ius gladii [w:] P. Jurek (red.), W kręgu dziejów wymiaru sprawiedliwości. Materiały III Konferencji historyków państwa i prawa, Karłów 7–9 września 1999, Wrocław 2000.
Kowalski G.M., Bartłomiej Groicki – prawnik polskiego Odrodzenia [w:] Bartłomiej Groicki. Prawnik polskiego Odrodzenia. Wystawa w 400-setną rocznicę śmierci, Kraków 2005.
Kowalski G.M., Wstęp [w:] Ius municipale, to jest prawo miejskie magdeburskie…, wyd. i oprac. G.M. Kowalski, Kraków 2011.
Kowalski G.M., Wstęp [w:] Speculum Saxonum albo prawo saskie…, t. 1, wyd. i oprac. G.M. Kowalski, Kraków 2016.
Kulejewska-Topolska Z., Oznaczenia i klasyfikacje miast w dawnej Polsce, XVI–XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1956, t. VIII, z. 2.
Kutrzeba S., Historja źródeł dawnego prawa polskiego, Kraków 1987.
Kwiatkowska I., Die Stellung des sächsisch-magdeburgischen Rechts in der Normenhierarchie nach den Anschauungen polnischer Juristen des 16. uns 17. Jahrhunderts [w:] D. Willoweit, W. Schich (red.), Studien zur Geschichte des sächsisch-magdeburgischen Rechts in Deutschland und Polen, Frankfurt am Main – Bern – Las Vegas 1979.
Lück H., Aspects of the transfer of the Saxon-Magdeburg Law to Central and Eastern Europe, „Rechtsgeschichte – Legal History” 2014, nr 22.
Lück H., Gerichtsstätten und Gerichtssymbolik [w:] G. Köster, Ch. Link (red.), Faszination Stadt. Die Urbanisierung Europas in Mittelalter und das Magdeburger Recht, Magdeburg 2019.
Lück H., Prawo magdeburskie jako czynnik identyfikacji europejskiej rodziny miast [w:] Europejskie miasta prawa magdeburskiego. Tradycja, dziedzictwo, identyfikacja, Kraków 2007.
Lück H., Woher kommt das Lehnrecht des Sachsenspiegels? [w:] K.-H. Spieß (red.), Vorträge und Forschungen: Ausbildung und Verbreitung des Lehnwesens im Reich und in Italien im 12. und 13. Jahrhundert, Konstanz 2013.
Ławrynowicz O., Treści ideowe broni rycerskiej w Polsce wieków średnich, Łódź 2005.
Maisel W., Archeologia prawna Europy, Warszawa 1989.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa 1982.
Maisel W., Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku, Poznań 1963.
Mikołajczyk M., Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku, Katowice 2013.
Mikołajczyk M., Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI–XVIII wieku, Katowice 1998.
Mikuła M., Die Modifizierung des Erb- und Familienrechts im Magdeburger Weichbildrecht (Einführung zum Thema) [w:] D. Janicka (red.), Judiciary and Society between Privacy and Publicity. 8th Conference on Legal History in the Baltic Sea Area, Toruń 2016.
Mikuła M., Prawo miejskie magdeburskie (Ius municipale magdeburgense) w Polsce XIV – pocz. XVI w.: studium o ewolucji i adaptacji prawa, Kraków 2018.
Patkaniowski M., Na marginesie nowego wydania dzieł Bartłomieja Groickiego, „Państwo i Prawo” 1956, t. 11, z. 1.
Pauli L., Die polnische Literatur des Magdeburger Rechts im 16. Jahrhundert [w:] D. Willoweit, W. Schich (red.), Studien zur Geschichte des sächsisch-magdeburgischen Rechts in Deutschland und Polen, Frankfurt am Main – Bern – Las Vegas 1979.
Pauli L., Jan Kirstein Cerasinus (1507–1561). Krakowski prawnik doby odrodzenia. Studium z dziejów praw obcych i literatury prawniczej w Polsce, Kraków 1971.
Polski Słownik Biograficzny, t. III, Kraków 1937.
Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Kraków 1960.
Polski Słownik Biograficzny, t. XI, Kraków 1965.
Polski Słownik Biograficzny, t. XLVII, Kraków 2011.
Puhle M., Magdeburg – średniowieczna metropolia i kolebka prawa magdeburskiego [w:] Europejskie miasta prawa magdeburskiego. Tradycja, dziedzictwo, identyfikacja, Kraków 2007.
Robinson I.S., Church and papacy [w:] J.H. Burns (red.), The Cambridge History of Medieval Political Thought c. 350 – c. 1450, Cambridge, New York 1988.
Rokosz M., Polskie insygnia w średniowiecznych fabułach [w:] J. Banaszkiewicz (red.), Imagines Potestatis: rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej: Polska X–XV w. (z przykładem czeskim i ruskim), Warszawa 1994.
Rymaszewski Z., Król w dawnej Polsce w świetle dokumentów praktyki sądowej, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2002, t. VII.
Rymaszewski Z., Łacińskie teksty Landrechtu Zwierciadła Saskiego w Polsce. Jaskier – tekst główny i noty marginesowe, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1985, nr 18.
Schwineköper B., Zur Deutung der magdeburger Reitersäule [w:] P. Classen, P. Scheibert (red.), Festschrift Percy Ernst Schramm: zu seinem 70. Geburtstag von Schülern und Freunden zugeeignet, t. I, Wiesbaden 1964.
Suski P., Spory wokół gerady i hergewetu w polskim miejskim prawie spadkowym w XVI w. [w:] M. Mikuła (red.), Prawo blisko człowieka. z dziejów prawa rodzinnego i spadkowego, Kraków 2008.
Szymański J., Biecki kat w Wojniczu [w:] J. Chrobaczyński, A. Jureczko, M. Śliwa (red.), Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Kraków 1993.
Trzciński M., Miecz katowski, pręgierz, szubienica: zabytki jurysdykcji karnej na Dolnym Śląsku (XIII–XVIII w.), Wrocław 2001.
Weitzel J., Zum Rechtsbegriff der Magdeburger Schöffen [w:] D. Willoweit, W. Schich (red.), Studien zur Geschichte des sächsisch-magdeburgischen Rechts in Deutschland und Polen, Frankfurt am Main – Bern – Las Vegas 1979.
Wojtucki D., Kat i jego warsztat pracy na Śląsku, Górnych Łużycach i hrabstwie kłodzkim, Warszawa 2014.
Wojtucki D., Publiczne miejsca straceń na Dolnym Śląsku od XV do połowy XIX wieku, Katowice 2009.
Zaremska H., Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV–XVI w., Warszawa 1986.
License
Copyright (c) 2021 Grzegorz Bryl
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.