Słowa kluczowe
prawo greckie
prawo miejskie Aleksandrii
odstępy od sąsiedniego terenu
powstrzymywanie prac
prawo Solona
D. 10.1.13.
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest fragment Dikaiomata (P. Hal. 1, ll. 79-105), papirusu z III w. p.n.e., który jako jeden z nielicznych przekazuje nam prawo miejskie Aleksandrii. Analizowana część dokumentu zawiera uregulowania odległości, jakie należało zachować od sąsiadów przy prowadzeniu różnych prac na własnym terenie (odstęp w przypadku wznoszenia ogrodzenia, ściany, budynku, kopania rowów i dołów oraz sadzenia roślin) oraz procedury znajdującej zastosowanie w razie ich naruszenia. Uregulowania dotyczące odległości znane są z innych, zarówno greckich, jak i rzymskich źródeł, co pozwala na ich uzupełnienia oraz porównanie. Te związane z procedurą przekazane zostały wyłącznie w Dikaiomata i ograniczone są jedynie do przypadków sadzenia i kopania. Przewidywały one możliwość powstrzymania prac prowadzonych na terenie sąsiednim, co skutkowało obowiązkiem usunięcia roślin i rowów, a w razie nieuczynienia tego we wskazanym terminie, dopuszczały zastosowanie samopomocy, jak i domagania się naprawienia szkód. Wydaje się, że w przypadku tego fragmentu mamy do czynienia z przepisami o ogólnogreckim charakterze, które zostały przejęte następnie do prawa Aleksandrii. W artykule wymieniono i omówiono różnice, zarówno gramatyczne, jak i merytoryczne, pomiędzy wersjami prawa przekazanymi w Dikaiomata i w Digestach, wraz z próbą ich wyjaśnienia poprzez odniesienie do rzeczywistości urbanistycznej Grecji archaicznej i klasycznej, hellenistycznej Aleksandrii i Rzymu, jak i specyfiki prawa rzymskiego.
Bibliografia
Allam S., Réflexions sur le ‘Code légal’ d’Hermopolis dans l’Égypte ancienne, „Chronique d'Égypte” 1986, nr 61.
Amelotti M., L’epigrafe di Pergamo sugli antynomoi e il problema della recezione di leggi straniere nell’ordinamento giuridico romano, „Studia et Documenta Historiae et Iuri” 1958, nr 24.
Arnold D., The Encyclopedia of Ancient Egyptian Architecture, New York 2003.
Badawy A., La maison mitoyenne de plan uniforme dans l’Égypte pharaonique, „Bulletin of the Faculty of Arts, Cairo University” 1954, nr 15.
Blass F., Dittenberg W., Dikaiomata: Auszüge aus alexandrinischen Gesetzen und Verordnungen in einem Papyrus des Philologischen Seminars der Universität Halle (Pap.Hal. 1) mit einem Anhang weiterer Papyri derselben Sammlung, Berlin 1913.
Boak A.E.R., Peterson E.E., Karanis: Topographical and Architectural Report of Excavations During the Seasons 1924–28, Ann Arbor 1939.
Boak A.E.R., Soknopaiou Nesos. The University of Michigan Excavations at Dime in 1931–32, Ann Arbor 1935.
Brugi B., L’ambitus e il paries communis nella storia e nel sistema del diritto romano, „Rivista italiana per le scienze giuridiche” 1887, nr 4.
Buis E.J., Del derecho griego (Solon, F60a [R]) a las XII Tablas: un caso de intertextualidad jurídica, „Florentia Iliberritana” 2008 nr 19.
Cahill N., Households and City Organization at Olynthus, New Haven 2002.
Ciulei G., Finium regundorum, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 1964, nr 81.
Ciulei G., Gab es einen Einfluß des griechischen Rechts in den Zwölftafeln? [w:] J. Irmscher, E. Pólay, M.N. Andreev (red.), Gesellschaft und Recht im griechisch-römischen Altertum: Eine Aufsatzsammlung II, Berlin 1969.
Cook R.J., Landscapes of Irrigation in the Ptolemaic and Roman Fayum: Interdisciplinary Archaeological Survey and Excavation Near Kom Aushim (ancient Karanis), Egypt, Ann Arbor 2011.
De Maria S., Campagnoli P., Giorgi E., Lepore G., Topografia e urbanistica di Soknopaiou Nesos [w:] S. Pernigotti, M. Zecchi (red.), Fayyum Studies 2, Bologna 2006.
De Sanctis G., Note di epigrafia cretese, „Rivista di filologia e di istruzione classica” 1932, nr 10.
Ducos M., L’influence grecque sur la loi des douze tables, Paris 1978.
Eyre C.J., The water regime for orchards and plantations in Pharaonic Egypt, „Journal of Egyptian Archaeology” 1994, nr 80.
Feraboli S., Osservazioni sulla Contro Callicle di Demostene, „Quaderni Urbinati di cultura classica” 1978, nr 29.
Franchini L., La desuetudine delle XII Tavole nell’eta arcaica,Milano 2005.
Fraser P.M., Ptolemaic Alexandria I. Text, Oxford 1972.
Genevrois G., Cretica II, „Revue des Études Grecques” 2015, nr 128.
Graham J.W., Houses of Classical Athens, „Phoenix” 1974, nr 28(1).
Grunert S., Der Kodex Hermopolis und ausgewählte private Rechtsurkunden aus dem ptolemäischen Ägypten, Leipzig 1982.
Hadji-Minaglou G., Tebtynis IV. Les habitations à l’est du temple de Soknebtynis, Cairo 2007.
Hinrichs F.T., Zur Geschichte der Klage finium regundorum. Eine Kontroverse mit Rolf Knütel, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 1994, nr 111.
Husselman E.M., Karanis. Excavations of the University of Michigan in Egypt 1928–1935: Topography and Architecture. A Summary of the Reports of the Director, Enoch E. Peterson, Ann Arbor 1979.
Husson G., ΟΙΚΙΑ. Le vocabulaire de la maison privée en Égypte d'après les papyrus grecs, Paris 1983.
Jähne A., Die Ἀλεξανδρέων χώρα, „Klio” 1981, nr 63.
Kinch K.F., Fouilles de Vroulia, Berlin 1914.
Klingenberg E., Platons νόμοι γεωργικοί und das positive griechische Recht, Berlin 1976.
Knütel R., Die actio finium regundorum und die ars gromatica [w:] O. Behrends, L. Capogrossi Colognesi (red.), Die römische Feldmesskunst: interdisziplinäre Beiträge zu ihrer Bedeutung für die Zivilisationsgeschichte Roms, Göttingen 1992.
Korus K., Trzcionkowski L., Plutarch, Żywoty równoległe II, Warszawa 2005.
Kränzlein A., Eigentum und Besitz im griechischen Recht des fünften und vierten Jahrhunderts v. Chr., Berlin 1963.
Kunkel W., Herkunft und soziale Stellung der römischen Juristen, Weimar 1952.
Lang F., House – community – settlement: the new concept of living in Archaic Greece [w:] R. Westgate, N. Fisher, J. Whitley (red.), Building communities. House, Settlement and Society in the Aegean and Beyond, Athens 2007.
Lautner J.G., Rechtsverhältnisse an Grenzmauern. Studien zum Miteigentum im Altbabylonische Recht I [w:] J. Friedrich, J.G. Lautner, J. Miles (red.), Symbolae ad iura orientis antiqui pertinentes Paulo Koschaker dedicatae, Leiden 1939.
MacDowell D.M., The Law in Classical Athens, London 1986.
Majcherek G., Notes on Alexandrian Habitat. Roman and Byzantine Houses from Kom el-Dikka, „Topoi” 1995, nr 5(1).
Marouard G., Rues et habitats dans les villages de la chôra égyptienne à la période gréco-romaine (IIIe s. av.-IVe s. apr. J.-C.): quelques exemples du Fayoum (nome arsinoïte) [w:] P. Ballet, N. Dieudonné-Glad, C. Saliou (red.), La rue dans l’Antiquité. Définition, aménagement, devenir, Rennes 2008.
Maykowska M., Platon, Prawa, Warszawa 1960.
Mélèze Modrzejewski J., Modèles classiques des lois ptolémaïques, „Journal of Juristic Papyrology” 2013, nr 43.
Musurillo H.A., The Acts of the Pagan Martyrs (Acta Alexandrinorum), nr X, Oxford 1954.
Palma A., Iura vicinatis, Solidarieta e limitazioni nel rapporto di vicinato in diritto romano dell’eta classica, Torino 1988.
Palmirski T. (red.), Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie. Tekst i przekład I, Kraków 2013.
Paoli U.E., Digesto D. 10.1.13 [w:] Atti del congresso internazionale di diritto romano e di storia del diritto – Verona, 27-28-29-IX-1948 I, Milano 1953.
Paoli U.E., La loi de Solon sur les distances, „Revue historique de droit français et étranger” 1949, nr 27.
Partsch J., Die alexandrinischen Dikaiomata, „Archiv für Papyrusforschung und verwandte Gebiete” 1913, nr 6.
Pestman P.W., L’origine et l’extension d’un manuel de droit égyptien. Quelques réflexions à propos du soi-disant Code de Hermoupolis, „Journal of the Economic and Social History of the Orient” 1983, nr 26(1).
Pikulska A., L’objet de l’action finium regundorum, „Revue historique de droit français et étranger” 1990, nr 68.
Pikulska-Robaszkiewicz A., Le règlement des contestations relatives aux limites en droit romain, Łódź 1993.
Polara G., La controversia de fine: strutture, ars e diritto nella pratica agraria romana, Urbino 1990.
Rovira-Guardiola Ch., Alexandria (Egypt), city laws of [w:] R.S. Bagnall, K. Brodersen, C.B. Champion, A. Erskine, S.R. Huebners (red.), The Encyclopedia of Ancient History, Malden 2013.
Rudorff A., Über die Grenzscheidungsklage, „Zeitschrift für geschichtliche Rechtswissenschaft” 1842, nr 10.
Saba S., The Astynomoi Law from Pergamon: A New Commentary, Mainz 2010.
Saliou C., Les lois des bâtiments. Voisinage et habitat urbain dans l'Empire romain. Recherches sur les rapports entre le droit et la construction privée du siècle d'Auguste au siècle de Justinien, Beryouth 1994.
Schnebel M., Die Landwirtschaft im hellenistischen Ägypten, München 1925.
Skalec A., Norms and Legal Practice in Ancient Egypt: a Case Study of Irrigation System Management, „ Studia Iuridica” 2019, nr 80.
Skalec A., Ochrona światła i widoku w prawie rzymskim i Traktacie Urbanistycznym Juliana z Askalonu, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2010, nr 10(1).
Skalec A., Papirusowe świadectwa doprowadzania wody przez cudzy teren w Egipcie ptolemejsko-rzymskim, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2018, nr 18(3).
Skalec A., Regulacje dotyczące odległości między budynkami prywatnymi w prawach antycznych, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2011, nr 11(2).
Skalec A., Traktat Juliana z Askalonu – regulacje dotyczące budownictwa prywatnego w Palestynie w VI w. n.e. (niepublikowana praca magisterska), Warszawa 2010..
Skalec A., Zapewnianie dostępu światła do budynków w oparciu o świadectwa papirusowe z Egiptu grecko-rzymskiego, „Medżat – Studia Egiptologiczne” 2015, nr 3.
Spencer A.J., Brick Architecture in Ancient Egypt, Warminster 1979.
Taubenschlag R., Periods and terms in Greco-Roman Egypt [w:] G. Moschetti (red.), Atti del congresso internazionale di diritto romano e di storia del diritto, Verona, 27-28-29-IX-1948, Milano 1951.
Taubenschlag R., Selfhelp in Greco-Roman Egypt, „Archives d’histoire du droit oriental. Revue internationale des droits de l’antiquité” 1949, nr 6.
Taubenschlag R., The Law of Greco-Roman Egypt in the Light of the Papyri, 332 B.C.-640 A.D., Warszawa 1955.
Todd S.C., The Shape of Athenian Law, Oxford 1993.
Vélissaropoulos-Karakostas J., Alexandrinoi nomoi: politikē autonomia kai nomikē autoteleia tēs ptolemaikēs Alexandreias, Athena 1981.
Vinci M., Fines regere. Il regolamento dei confini dall'età arcaica a Giustiniano, Milano 2004.
Wenger L., Die Quellen des römischen Rechts, Wien 1953.
Wieacker F., Solon und die XII Tafeln [w:] Studi in onore di Edoardo Volterra III, Milano 1971.
Willcocks W., Craig J.I., Egyptian Irrigation, London 1913.
Wolff H.J., The δίκη βλάβης in Demosthenes, Or. LV, „The American Journal of Philology” 1943, nr 64(3).
Zabłocki J., Tarwacka A., Publiczne prawo rzymskie. Skrypt wraz z wyborem źródeł, Warszawa 2005.
Licencja
od 2023 r. 